چکیده:
یکی از مباحث مهمی که در زبان شناسی نظام مند نقش گرا مطرح می شود «فرانقش » است . در این رویکرد، همة زبان ها حول دو محور اساسـی معنـایی ، یعنـی معنـای اندیشگانی و معنای بینافردی ، شکل گرفته اند. از سوی دیگر، فرانقش اندیشگانی به دو کارکرد تجربی و منطقی تقسیم می شود. در کارکرد تجربی ، کاربر زبان تجربیات دنیای بیرون خود را از طریق زبان بیان می کند. محصـول ایـن کـارکرد، در جملـه ، گذرایی است که مؤلفه ای از فرانقش اندیشگانی و مشخصـه ای از جملـه اسـت و برای مشخص کردن انواع متفاوت فراینـدها در جملـه بـه کـار مـی رود. بنـابراین ، باتوجه به این که گذرایی ، براساس زبان شناسـی نقـش گـرای هلیـدی ، رمزگـذاری تجربیات ما از فرایندهاست و هم چنین ، از آن جا که ارتباط تنگاتنگ ذهن و زبان بر کسی پوشیده نیست ، می توان ، با بررسی انواع فرایندهای موجود در افعال و تعیـین بسامد و تکرار آن ها، تا حدودی از افکار و دنیای درون صاحبان آثار ادبی آگاه شد. به همین دلیل ، در مقالة حاضر، ضمن بررسی افعال موجود در داسـتان هـای کوتـاه سیمین دانشور، با این رویکرد و با روش تحلیلی ـ آماری ، بسـامد و درصـد انـواع فرایندها، به عنوان شاخصی سبکی ، نشان داده شده و هم چنـین ، بـا تکیـه بـر ایـن بسامدها، طرز تفکر و نگرش این نویسنده مشخص شده است .
خلاصه ماشینی:
"در پـژوهش حاضـر، بـا توجـه بـه رویکـرد زبـان شناسـی نقـش گـرای نظـام منـد (Systemic Functional Linguistics) که مـدعی اسـت ، در کـارکرد تجربـی ، کـاربر زبـان تجربیات خود از دنیای بیرون را از طریق زبان بیان می کند، برای دست یابی به اندیشـه هـا و درونیات سیمین دانشور، به عنوان یکی از نویسندگان برجستة معاصر ایران ، شـش داسـتان کوتاه او، به طور تصادفی ، بررسی و تحلیل شده است .
اما از این دست تحقیقات ، تنها می توان بـه مقالـة آقاگـل زاده و هـم کـارانش بـا عنـوان «سبک شناسی داستان بر اساس فعل : رویکرد نقش گرا» اشاره کرد که ، با کاربست زبان شناسـی نظام مند نقش گرا و بررسی انواع فعل های به کار رفته در چند داسـتان کوتـاه هـدایت و آل احمد، طرز فکر این دو نویسنده را بیان کرده اند.
عاملان گفتمان معانی بینافردی : حالت ، نقش نمایی وجهیت گفتمان معانی متنی : ساخت محتوایی ، ساخت اطلاعاتی و ارتباطات انسجامی در ارتباط با گذرایی فعل ، هلیدی (١٦١ :1976,Halliday and Hasan) سـه نـوع فراینـد اصلی را با نام های مادی (material)، ذهنی (mental) و ربطی (relational) و سه نوع فرایند فرعی را با نام های رفتاری (behavioral)، لفظی (verbal) و وجـودی (existential) معرفـی می کند که در ذیل به اختصار به آن ها اشاره می شود: فرایند مادی مربوط است به فعالیت های کنشی که به انجام دادن کاری فیزیکی دلالـت دارد؛ مانند خـوردن ، گـرفتن ، افتـادن و ..."