چکیده:
ادبیّات تطبیقی در پی یافتن جوهره اصلی ادبیّات انسانی است تا با شناخت آن بر غنای فکر و اندیشه انسان بیافزاید و با نزدیک ساختن فکر و اندیشه انسانها، زمینه تفاهم و صلح جهانی را فراهم سازد. پروین اعتصامی و نازک الملائکه از شاعران بنام و صاحب سبک در ادب فارسی و عربی هستند. پژوهش حاضر با فرض بر این اصل که بین متغیّرهای اجتماعی جنس و ویژگیهای زبانی گروههای آن، ارتباطی مستقیم و قاعدهمند وجود دارد، سعی دارد تا با تکیه بر گرایشهای عام حاکم بر رفتارهای کلامی گروه زنان، ثابت نماید که پروین اعتصامی و نازک الملائکه در بیشتر مختصّات زبانی از جمله: استفاده از صورتها و اقلام واژگانی، کاربرد ساختها و الگوهای زبانی، انتخاب موضوع و ویژگیهای کاربردی و فرازبانی، کاملا موافق با روحیّات و خلق و خوی زنانه عمل کردهاند؛ بنابراین میتوان آثار پروین اعتصامی و نازک الملائکه را نموداری واقعی از گزیدههای کلامی یک زن دانسته و نشان داد که اشعار این دو شاعر بیانگر خلق و خوی و سبک زنانه است و بیشتر ویژگیهای زبان جنسیّتی گروه جنس خود را منعکس نموده است. تفاوت اشعارآن دو در کمّیت به کارگیری مضامین زنانه است و این مضامین در اشعار پروین اعتصامی برجستهتر مینماید. این پژوهش براساس مکتب آمریکایی ادبیّات تطبیقی صورت گرفته است.
خلاصه ماشینی:
پژوهش حاضر با فرض بر این اصل که بین متغیرهای اجتماعی جنس و ویژگیهای زبانی گروههای آن، ارتباطی مستقیم و قاعدهمند وجود دارد، سعی دارد تا با تکیه بر گرایشهای عام حاکم بر رفتارهای کلامی گروه زنان، ثابت نماید که پروین اعتصامی و نازک الملائکه در بیشتر مختصات زبانی از جمله: استفاده از صورتها و اقلام واژگانی، کاربرد ساختها و الگوهای زبانی، انتخاب موضوع و ویژگیهای کاربردی و فرازبانی، کاملا موافق با روحیات و خلق و خوی زنانه عمل کردهاند؛ بنابراین میتوان آثار پروین اعتصامی و نازک الملائکه را نموداری واقعی از گزیدههای کلامی یک زن دانسته و نشان داد که اشعار این دو شاعر بیانگر خلق و خوی و سبک زنانه است و بیشتر ویژگیهای زبان جنسیتی گروه جنس خود را منعکس نموده است.
کاربرد مکرر واژههای «مادر» 54 بار، «دختر» 15 بار، «پیرزن» 14 بار، «بانو» 6 بار، نمایانگر احساس زنانه و دیدگاه عاطفی وی به جنس زن است؛ نمونههای زیر این گرایش را نشان میدهد: بـه سـر خـاک پـدر دخـترکیکـه نه پـیوند و نه مــادر دارم صورت و سینه به ناخن میخستکاش روحـم به پدر میپیــوست (اعتصامی، 1387: 185) دخـتری خرد به مـهـمــانی رفـت در صف دخترکی چند خزید (همان: 217) دخـتری خرد شکایت سـر کــرد خوشـست ار کلبهاش نور از تــو (همان: 115) روز شکار پـیـرزنی با قـباد گــفت کزآتش فساد توجزدود آه نیست (همان: 199) ز راه تجربه،گرهفتهای سکوت کنی نه خواجه ماند وبانو، نه شکر وانبان (همان: 253) ذکر واژههای متعلق به حوزۀ زنان در اشعار نازک الملائکه نسبت به اشعار پروین اعتصامی از بسامد کمتری برخوردار است: حدقی ها هنا/ یا فتاة القصید/ إن فی کونهم/ رجع لحن سعید/ انظری تلمسی/ فی الظلام المدید/ نشوة غلفت/ قلب هذا النشید (الملائکه، 1997: ج1:447) ترجمه: ای بانوی شعر!