چکیده:
ادغام و گنجاندن مفاهیم کاهش خطر در برنامههای توسعه شهری یکی از مناسبترین راههای افزایش تابآوری جوامع شهری در برابر بلایای طبیعی است. مطالعهی حاضر به بررسی تاثیر برنامهریزی کاربری اراضی بر افزایش تابآوری الگوهای کاربری اراضی شهر سبزوار از جنبههای دسترسی به فضاهای باز، شبکه معابر شهری، سازگاری کاربریها با مکان احداث آنها، وضعیت سازههای ساختمانی و... میپردازد. به منظور بررسی معیارهای فوق اقدام به تهیهی نقشههای شهر سبزوار در محیط GISگردید و سپس با استفاده از قابلیتهای نرم افزار در زمین پردازش و تلفیق لایهها، نقشههای نهایی استخراج گردید. نتایج نشان میدهد در بین نواحی سیزدهگانه شهر سبزوار ناحیه 3 با 32.23 درصد از بناهای خشتی و چوبی شهر، 56.57 درصد معابر با عرض کمتر از 6 متر و 35.51 درصد از بناهای بالای چهل سال و دسترسی تنها 12.72 درصد از مساحت ناحیه به حریم کمتر از 50 متری فضای باز از تاب آوری کمتری در مقابل زمین لرزه برخوردار است علاوه بر موارد فوق تمرکز بالای کاربری های مقیاس شهری و فراتر فشار مضاعفی را بر ناحیه وارد میسازد. با توسعهی شهر به سمت اطراف معیارها از وضعیت بهتری برخوردار میشوند و وضعیت معیارها به عنوان نمودی از به کارگیری برنامهریزی کاربری اراضی قابل مشاهده است. به عنوان مثال در ناحیه 13 به عنوان بخشی از توسعهی جدید تنها 4.2 درصد از معابر دارای عرض کمتر از 6 متر هستند. 95 درصد از ساختمان ها دارای اسکلت فلزی بوده و بناهای زیر 10 سال 93 درصد از بناهای این منطقه را تشکیل میدهند. این مسئله سبب افزایش تابآوری ناحیه میگردد. همچنین توسعهی ناپیوستهی شهر سبزوار در بخشهای شمالی به سمت رسوبات سست نئوژن و سازندهای کواترنری نواحی شمالی شهر بوده با توجه به ویژگیهای این مناطق میتوان گفت توسعهی شهر سبزوار با حرکت در جهت افزایش احتمال خطر توسعهای تابآور محسوب نمیگردد. واژگان کلیدی: تابآوری، زمینلرزه، برنامهریزی کاربری اراضی، سبزوار.
خلاصه ماشینی:
"توسعه ی شـهر به سمت نواحی خطر و اسکان جمعیت ، تجهیزات و تاسیسات شهری و سرمایه های دولتی و خصوصـی در ایـن مناطق به سبب افزایش میزان خسارات ناشی از مخاطرات طبیعی و در نتیجه افزایش زمان لازم برای بازسازی این آسیب های اجتماعی و اقتصادی از اهمیت زیادی برخوردار است .
شکل (٥) عرض معابر شهر سبزوار شکل (٦) جنس سازهی حاشیه معابر شهر سبزوار شکل (٧) پهنه بندی خطر زلزله در معابر شهر سبزوار دسترسی به فضاهای باز با توجه به این انگاره که نزدیکی کاربریها به فضاهای باز شهری بـا افـزایش دسترسـی سـریع بـه آنهـا و امکان پناهگیری سبب افزایش تابآوری مناطق میگردند، فواصل واقعی کمتر از ٥٠ متر، بین ٥٠ تا ١٥٠ متـر و بیشتر از ١٥٠ متر برای بررسی ایـن معیـار انتخـاب گردیـد.
بررسـی نقشـه ی پهنـه بنـدی زمین لرزهی شهر سبزوار حاکی از این است که توسعه در نواحی شمال و شـمالشـرق شـهر روز بـه روز فاصـله خود را با گسل ها و پهنه های با خطر زیاد کمتر میکند.
این مسئله از آسیب و خسارات بیشـتر ایـن نـواحی در صورت وقوع زمین لرزه خبر میدهد؛ لذا این ناحیه از اولویت های اقدام در سطح شهر محسوب مـیگـردد و تهیه طرحهای موضعی با محور کاهش خطر در این نواحی از ضرورت بالایی برخوردار است ."