چکیده:
مقاله حاضر پژوهشی برای بازشناسی پیامدهای ظهور طبقه متوسط جدید در ایران است . این طبقه به قشرهای نوظهور و نوپدیدی اشاره دارد که در جامعه جدید شکل گرفته اند و در درجه اول با ویژگی های شهرنشینی ، اشتغال جدید و تحصیلات شناخته می شوند. با اجرای برنامه های نوسازی در ایران از اوایل دهه ١٣٧٠ روز به روز موقعیت طبقه متوسط جدید ارتقا یافته که خود پیامدهایی برای جمهوری اسلامی ایران داشته است . در بعد اجتماعی مطالبه حقوق شهروندی بیشتر، افزایش حس مشارکت جویی در تصمیم گیری ها، گسترش شهرنشینی ، درخواست برای رفاه بیشتر، افزایش استانداردهای زندگی و ... تقاضاهای جدیدی بود که بیش از پیش از سوی آنها مطرح شد. در بعد فرهنگی گسترش رسانه های ارتباط جمعی و افزایش ضریب نفوذ آن در جامعه و توسعه ارزش های فرهنگی نوین از پیامدهای ظهور و توسعه این طبقه است . طی دو دهه اخیر به تدریج میان قشر بالای طبقه متوسط جدید و نظام سیاسی موجود در بعد امنیتی فاصله و شکاف ایجاد شده است و در صورت فراهم بودن شرایط ، این طبقه اجتماعی می تواند به نیروی سیاسی تمام عیار تبدیل شود. نظام جمهوری اسلامی ایران باید در جست وجوی مکانیسمی مناسب برای پاسخگویی به توقعات و انتظارات فزاینده طبقه متوسط جدید باشد تا از تنش های اجتماعی و سیاسی بیشتر ممانعت کند. احتمال دارد در صورت عدم توجه دقیق ، این طبقه به تدریج به مقوله امنیتی تبدیل شود و به عنوان تهدید جلوه کند.
خلاصه ماشینی:
طی دو دهه اخیر به تدریج میان قشر بالای طبقه متوسط جدید و نظام سیاسی موجود در بعد امنیتی فاصله و شکاف ایجاد شده است و در صورت فراهم بودن شرایط ، این طبقه اجتماعی می تواند به نیروی سیاسی تمام عیار تبدیل شود.
اعضای این طبقه دارای منزلت و موقعیت های اجتماعی متعددی هستند که صرفا نشان دهنده شرایط اقتصادی آنها نیست ، بلکه موقعیت شغلی ، فرهنگی و اداری در کنار موقعیت اقتصادی ، وجه مشخصه طبقه متوسط جدید است ؛ از این رو به نظر می رسد الگوی قشربندی اجتماعی ماکس وبر در عرصه جامعه شناسی سیاسی ایران از بسیاری جهات کارسازتر است ؛ اما برای انسجام هرچه بیشتر مفهوم طبقه در جامعه ایران ، مناسب است الگوی آبراهامیان و تقسیم بندی وی از طبقات اجتماعی در ایران ـ که بر پایه تلفیق آرای وبر و مارکس با شرایط بومی ایران تهیه شده است ـ مورد استفاده قرار گیرد.
توسلی نیز در کتاب خود ملاک ها و معیارهای زیر را برای شناسایی طبقه متوسط NOORMAGS جدید بیان می کند: ـ تحصیلات عالیه (دانشگاهی )؛ ـ شغل : طبقه متوسط جدید در شغل های جدید که نتیجه تحولات ساختار اقتصادی ـ اجتماعی در کشور طی صد سال اخیر است ، اشتغال دارند.
رشد بوروکراسی دولتی و افزایش تعداد کارمندان نیز یکی دیگر از دلایل رشد و گسترش طبقه متوسط جدید در جامعه بعد از انقلاب اسلامی است ؛ زیرا آنها چه به لحاظ کمی و چه به لحاظ کیفی یکی از عمده ترین گروه های تشکیل دهنده طبقه متوسط جدید در کشورهای در حال توسعه هستند.