چکیده:
در عصر ساسانی جامعه ایران به طبقات گوناگونی تقسیم شده بود. هر چند در بسیاری از منابع، از ممکننبودن تحرک طبقاتی در این دوره سخن رفته، ولی شواهدی مبنی بر امکان تحرک و ارتقاء طبقاتی وجود دارد. همچنین، بهنظر میرسد که جامعهی طبقاتی عهد ساسانی بیشتر بهمنظور تخصصگرایی و هویت خاص هر طبقه مطرح بوده است. این موضوع سبب میشد مشاغل در خاندانها موروثی شده و فرزندان، تجارب نیاکان و پدران خود را به ارث برند و آنرا به نسلهای بعد از خود انتقال دهند و این امر تا حدودی در دوره اسلامی نیز (مانند موروثیبودن پزشکی در خاندان بختیشوع) حفظ شد. مقالهی حاضر با استناد به منابع، با روش تحلیلی، بهدنبال شرح و بسط موارد پیشگفته میباشد.در عصر ساسانی جامعه ایران به طبقات گوناگونی تقسیم شده بـود. هـر چنـد در بسیاری از منابع ، از ممکن نبودن تحرک طبقـاتی در ایـن دوره سـخن رفتـه ، ولـی شواهدی مبنی بر امکان تحرک و ارتقـاء طبقـاتی وجـود دارد. همچنـین ، بـه نظـر می رسد که جامعه ی طبقاتی عهد ساسانی بیشتر به منظور تخصص گرایی و هویـت خاص هر طبقه مطرح بوده است . این موضوع سبب می شد مشاغل در خانـدان هـا موروثی شده و فرزندان ، تجارب نیاکان و پدران خـود را بـه ارث برنـد و آن را بـه نسل های بعد از خود انتقال دهند و این امر تا حدودی در دوره اسلامی نیز (ماننـد موروثی بودن پزشکی در خاندان بختیشوع ) حفظ شد. مقاله ی حاضر بـا اسـتناد بـه منابع ، با روش تحلیلی ، به دنبال شرح و بسط موارد پیش گفته می باشد.
During Sassanidera, Iranian societyhad beenclassified intodifferentclasses. Although in some resources the likelihood of social class promotion has been refuted, there are somepieces of evidence confirming the possibility of moving from one class to another. Moreover, it seems that the classified society of Sassanid era was largely characterized by the professionalization and distinctive identity of each social class. This made the professions be transmitted to children in the families. Having inherited their ancestors’ experiences, they also transmitted them to next generations. This transmission process was also extended tothe early Islamic period (like medicine running in the Bukhtishudynasty). The present paper aims at elaborating on and explicating the issue through adopting a descriptive-analytic research method and referring to resources.
خلاصه ماشینی:
٦. خاندان بختیشوع : نماد تداوم جامعه ی طبقاتی در قرون نخستین اسلامی اگر چه با ورود اسلام به ایران و فرو ریختن شاهنشاهی ساسانی ، ساختار اجتمـاعی آن نیز به تدریج دچار تحول و دگرگونی های نـوینی شـد، امـا موقعیـت اجتمـاعی قسـمتی از طبقات ساسانی ، به دلیل قرار گرفتن در بخش اداری و دیوانی جدید اسلامی ، به وضع سابق خود باقی ماندند.
این که چرا از عهد ساسانیان تا چند سده پس از ورود اعراب مسلمان پزشـکی در ایـن خاندان باقی و موروثی می باشد، به این موضوع برمـی گـردد کـه خانـدان بختیشـوع ، جـزء طبقه ی «دبیران » عصر ساسانی بوده اند که نسل به نسل طبق سیستم طبقاتی عصـر ساسـانی ، شغل پدران خود را به ارث می برده اند، زیرا پزشکان و سـتاره شناسـان و ادیبـان و شـاعران جزو این طبقه به شمار می آمده اند (مینوی ، همان : ٥٧).
البتهاین خصوصیت پزشکان جنـدی شـاپور کـه دانـش خـود را بـه بیگانگـان نمی آموختند، جدا از اینکه یادآور موروثی بودن این شغل در بین آنها و تداوم روند طبقـات علمی در دوره ی اسلامیمی باشد، به نظر می رسد با توجه به شـواهد فـوق دلیـل دیگـر هـم داشته است و آن اینکه ، آنها اعتقاد به اهلیت نداشتن طبقات پایین جامعه داشتند و اعتبـار و ارزش بالای علم در جامعه ی آن روز ایران به حدی بود که اجـازه نمـی داد علـم کوچـه و بازاری شود (محمدی و سلطانی ، ١٣٨٨: ٨٨- ٤٣).