چکیده:
موسیقی یکی از زیباترین و لطیـف تـرین هنرهـا و وسـیله ای بـرای نشـان دادن احوال درونی و احساسات آدمی است و بـا توجـه بـه ایـن کـه شـنیدن الحان خوش، لازمه کمال روح بشری اسـت ؛ بسـیاری از بزرگـان جهـان در آثار خود از این موهبت الهی بهره فراوانی بـردهانـد. سـعدی (٦٠٦ ـ ٦٩٢ یـا ٦٩٤؟ هـ . ق) یکی از این سخنوران است که با پرداختن به موضـوع آهنـگ و موسیقی و نـام بـردن از ابـزار آن، نشـاط، شـور و شـعف را لازمـة پویـایی جامعــه مــی دانــد؛ امــا از آنجــا کــه تــاریخ حیــات وی مقــارن بــا یکــی از اسفناکترین ادوار تاریخ ایران، یعنی حملـة خونبـار مغـول اسـت ؛ ایـن امـر بازتــابهــای خــود را در کــلام نویســندگان آن دوره از جملــه شــیخ اجــل می گذارد. در مقاله حاضر نشـانه هـای ایـن فتنـه بـزرگ را در موسـیقی و بـه کارگیری سازها توسط سعدی مورد بررسی قرار می دهیم .
خلاصه ماشینی:
بررسي کاربرد ابزارهاي موسيقي در کلام سعدي و تأثير حملة مغول بر آن حسين صفري نژاد مدرس دانشگاه آزاد اسلامي واحد رشت (تاريخ دريافت : ٨٨/١٢/١٦ ، تاريخ تصويب : ٨٩/٤/١) چکيده موسيقي يکي از زيباترين و لطيـف تـرين هنرهـا و وسـيله اي بـراي نشـان دادن احوال دروني و احساسات آدمي است و بـا توجـه بـه ايـن کـه شـنيدن الحان خوش، لازمه کمال روح بشري اسـت ؛ بسـياري از بزرگـان جهـان در آثار خود از اين موهبت الهي بهره فراواني بـردهانـد.
«شـــرابخــورده معنــي چــو در ســماع آيــد چه جاي جامه که برخويشتن بدرد پوسـت » (سعدي ، ١٣٧١: غزل ٩١: ٤٩٩) ب ) دورة دستگاهي در آغازين دوره هاي فرهنگ اسلامي تا آخر زمامداري خلفاي راشدين يعني تا سـده اول حکومت اسلامي (از سال ١١ تا ٤١ هجري قمري ) انـواع موسـيقي ممنوع بـود؛ امـا با به روي کار آمدن بـني اميه موسـيقي آزادي بيشتري مي يابد و از اين زمان تـا دوران خلفاي عباسي را اوج شکوفايي موسيقي نظري و عملي ايران و اسلام مـي تـوان دانسـت .
البته اگرچه در کلام شيخ اجل هيچ نشانه اي مبني بر آگاهي عملـي وي از نواختن موسيقي وجود ندارد اما آنچه مي توان دريافت اين است کـه وي بـه موسـيقي و آواز علاقه مند بوده و آن را غذاي روح بشري معرفي مي نمايد: «چــه خــوش باشــد آهنــگ نــرم حــزين بـــه گـــوش حريفـــان مســـت صـــبوح بـــــه از روي زيباســـــت آواز خـــــوش که آن حظ نفس است و اين قـوت روح» (سعدي ، ١٣٧١: ١٠٧) و نيز از اشتران ياد مي کند که به نواي عرب به طرب درمي آيند و حال اگر انساني بـا شنيدن آواز خوش بي تفاوت بماند از عالم انسانيت خارج است .