چکیده:
به کارگیری روش پژوهش اسنادی یکی از ویژگی های عمده روش شناختی در پژوهش های علوم انسانی، به ویژه مطالعات جامعه شناختی با برد کلان، به شمار می رود. استفاده نظام یافته و هدف مند از روش اسنادی، مستلزم آگاهی از زمینه معرفت شناختی و جنبه های تکنیکی آن است. منابع و اسناد مطالعاتی به مثابه ابزاری برای پی بردن به معانی، مقاصد و انگیزه های کنش های عاملان اجتماعی و اطلاع از پدیده های اجتماعی تلقی می شوند. این مقاله تلاش می کند تا امکان معرفی روش اسنادی را فراتر از یک تکنیک صرف با شفاف سازی جایگاه این روش در میان روش های پژوهشی مشابه فراهم نماید. از این رو، علاوه بر بیان انواع، ویژگی ها، کاربردها، شاخصه های تکنیکی و اعتبار روش اسنادی، نحوه اجرای آن در پنج مرحله نظام مند با ارائه مثالی درباره تاثیرات مدرن شدن بر تغییرات خانواده ایرانی، به عنوان مورد مطالعاتی و به منزله راهنمایی عملی، معرفی شده است.
Documentary research method is one of the main characteristics of methodology in research in humanities، particularly in macro-level sociological studies. Systematic and targeted use of documentary method requires knowledge of its epistemological backgrounds and technical aspects. Research documents and sources are a tool for understanding the meanings، objectives and incentives behind the actions of social agents and gaining information about social phenomena. The present paper is an attempt to prepare the grounds for introduction of documentary method beyond a mere technique through shedding light on the status of this method among research methods. Hence، besides explaining the different types، characteristics، applications، technical features and validity of documentary method، the way of its application، in five systematic stages، through giving an example about impacts of modernization on Iranian family changes، has been introduced as a case of study and practical guide.
خلاصه ماشینی:
از اين رو، علاوه بر بيان انواع ، ويژگي ها، کاربردها، شاخصه هاي تکنيکي و اعتبار روش اســنادي ، نحوه اجراي آن در پنج مرحله نظام مند با ارائه مثالي درباره تأثيرات مدرن شــدن بر تغييرات خانواده ايراني ، به عنوان مــورد مطالعاتي و به منزله راهنمايي عملي ، معرفي شده است .
واژگان کليدي : روش شناسي ، روش پژوهش اسنادي ، مطالعات با برد کلان ، پارادايم تفسيري ، روش کيفي مباني روش شناختي پژوهش اسنادي در علوم اجتماعي مورد مطالعه : تأثيرات مدرن شدن بر خانواده ايراني سهيلا صادقي فسايي دانشيار گروه جامعه شناسي دانشگاه تهران ssadeghi@ut.
(مک کالوک ، ٢٠٠٥: ١٨) علي رغم تلاش برخي از پژوهش ها، کتب و پايان نامه هاي جامعه شناختي در ايران در جهت به کارگيري روش اسنادي ، مشي منسجم و نظام مندي در استفاده از اين روش اتخاذ نشــده است .
١. انتخاب موضوع ، تعيين اهداف و سؤالات : برخي از موضوعات متناسب با روش اسنادي عبارت انــد از: نقد نظري (مثال : نقد نظريه ديــن دورکيم )، جمع آوري نظريات متفکران اجتماعي يا مکاتب (مثال : نظريه اجتماعي فارابي )، مقايسه تطبيقي رويکرد نظريه پردازان يــا مکاتــب (مثال : مفهوم جامعه از نظر دورکيم و وبر يا بررســي تطبيقي مردم نگاري با روش شناســي مردم نگارانه )، تحليل روندهاي کلان اجتماعــي ـ تاريخي (مثال : فرآيند تدريجي تأثيرات مدرن شــدن بر خانواده ايراني )، گزارش هاي ســاده درباره يک مسئله اجتماعي (مثال : طلاق در ايران ).