چکیده:
منطقه 11 شهر تهران به عنوان یکی از مناطق بیست و دوگانه شهر تهران با وسعتی حدود 1200 هکتار و جمعیتی در حدود 245 هزار نفر از مناطق مهم مرکزی کلانشهر تهران به شمار می آید. محدوده فعلی این منطقه در مجاورت هسته تاریخی شهر تهران قرار گرفته است و بخش هایی از آن (نواحی شرقی) جزئی از این هسته است. از این نظرمنطقه به لحاظ سابقه تاریخی دارای عناصر، بناهای مسکونی و فضای عمومی با ارزش های معماری و تاریخی خاص است که پس از منطقه 12 از اهمیت ویژه ای برخوردار است. تحقیق حاضر برروی یکی از نواحی چهارگانه ( ناحیه 4 ) منطقه 11 متمرکز و روند تغییرات کالبدی و کارکردی منطقه و خصوصا ناحیه مذکور مورد بررسی قرار گرفته است. ازویژگی های خاص این ناحیه تنوع فعالیت ها و کاربری ها شامل مراکز بسیار مهم سیاسی - حکومتی، بازارهایتخصصی با عملکرد فرامنطق ه ای و فراشهری، واحدهای بزرگ صنعتی، کاربری های ویژه و مراکز درمانی تخصصیاست. علاوه بر آن نقش و تاثیر سیاست ها و سرمای هگذاری های دولتی نیز در تغییرات کالبدی و کارکردی محدودهمورد نظر نیز مورد بررسی قرار گرفت ه است. بررسی ها نشان داده است که از دهه 1340 زمینه تغییرات اجتماعی در نتیجه مهاجرت فراهم آمده و با کاهش قیمت زمین فرسودگی باف ت های کالبدی ب هوجود آمده است ولی در دهه هایاخیر با جذب سرمایه کشور در کلانشهر تهران، منطقه 11 تهران در راستای نقش پذیری ملی نقش های جدیدی راپیدا کرده و تغییرات کالبدی و کارکردی اساسی به نفع فعالیت های منطقه ای و ملی به ویژه در ناحیه 4 به وجود آمدهاست. تحقیق ضمن بررسی تغییرات فوق راهکارهایی در جهت کاهش مشکلات منطقه ای و ناحیه ای ارائه داده است.منطقه ١١ شهر تهران به عنوان یکی از مناطق بیست و دوگانه شهر تهران با وسعتی حدود ١٢٠٠ هکتار و جمعیتـی در حدود ٢٤٥ هزار نفر از مناطق مهم مرکزی کلانشهر تهران به شمار می آید. محدوده فعلی این منطقه در مجاورت هسته تاریخی شهر تهران قرار گرفته است و بخش هایی از آن (نواحی شرقی ) جزئی از این هسته است . از این نظر منطقه به لحاظ سابقه تاریخی دارای عناصر، بناهای مسکونی و فضای عمومی با ارزش های معماری و تاریخی خاص است که پس از منطقه ١٢ از اهمیت ویژه ای برخوردار است . تحقیق حاضر برروی یکی از نواحی چهارگانه (ناحیه ٤) منطقه ١١ متمرکز و روند تغییرات کالبدی و کارکردی منطقه و خصوصا ناحیه مذکور مورد بررسی قرار گرفته است . از ویژگی های خاص این ناحیه تنوع فعالیت ها و کاربری ها شامل مراکز بسیار مهـم سیاسـی - حکومـتی ، بازارهـای تخصصی با عملکرد فرامنطقه ای و فراشهری ، واحدهای بزرگ صنعتی ، کاربری های ویژه و مراکز درمـانی تخصـصی است . علاوه بر آن نقش و تاثیر سیاست ها و سرمایه گذاری های دولتی نیز در تغییرات کالبدی و کـارکردی محـدوده مورد نظر نیز مورد بررسی قرار گرفته است . بررسی ها نشان داده است که از دهه ١٣٤٠ زمینه تغییرات اجتمـاعی در نتیجه مهاجرت فراهم آمده و با کاهش قیمت زمین فرسودگی بافت های کالبدی به وجود آمده است ولی در دهه هـای اخیر با جذب سرمایه کشور در کلانشهر تهران ، منطقه ١١ تهران در راستای نقش پذیری ملی نقش های جدیدی را پیدا کرده و تغییرات کالبدی و کارکردی اساسی به نفع فعالیت های منطقه ای و ملی به ویژه در ناحیه ٤ به وجود آمـده است . تحقیق ضمن بررسی تغییرات فوق راهکارهایی در جهت کاهش مشکلات منطقه ای و ناحیه ای ارائه داده است .
خلاصه ماشینی:
"محدوده مورد مطالعه در این تحقیق که منطقه ١١ شهرداری تهران به طور عام و ناحیـه ٤ ایـن منطقـه به طور خاص می باشد، بعد از منطقه ١٢ از جمله مناطق قدیمی شـهر تهـران محـسوب مـی شـود کـه اکثـر ویژگی های بافت قدیم را در خود جای داده و به تبعیت از کل فضای شهری تهران تحت فشار مضاعف ناشـی از تغییرات کالبدی و کارکردی عوامل پیرامون تهران قرار گرفته است .
٤- ١- ویژگی های کارکردی و کاربری اراضی شهری شهر تهران : در بررسی ویژگی های کاربری در شهر تهران باید به این نکته مهم توجه داشت که همیشه تمایل کاربری های مختلف شهری به تمرکز در ناحیه مرکزی شهر غلبه داشته است ولی در سال های اخیر به ویـژه بـا گـسترش شهر، دوری فواصل مناطق مختلف و مرکز شهر ، گرایش به منطقه ای کردن و توزیع مناسب فعالیـت هـای در سطح شهر افزایش یافته است .
بخشی از این تغییرات کاربری و بازارها در ناحیه ٤ قرار دارند مثلا: واحدهای تجـاری واقـع در خیابان بهداری و ابتدای کارگر جنوبی (میدان راه آهن ) که سابقا خرید و فروش البسه نظامی بود از سال ١٣٦٥ به بازار فروش ظروف یک بار مصرف تبدیل شده که در سطح منطقه و شهر تهران در کارکرد فرامنطقه ای در حال فعالیت می باشد."