چکیده:
هدف اصلی این نوشتار که به روش توصیفی ـ تحلیلی، با استفاده از منابع کتابخانهای و اجرای روش دلفی به رشته تحریر در آمده، عبارت است از بررسی جایگاه هویت فرهنگی و مولفههای آن با تاکید بر دین، در اهداف آموزش و پرورش ایران. به این منظور، ابتدا به واکاوی مفهوم هویت فرهنگی و مولفههای اساسی آن با تاکید بر مولفههای عرصة دین پرداخته و سپس با جستوجو در اهداف کلی آموزش و پرورش جمهوری اسلامی ایران، میزان توجه به مولفههای دینی هویت فرهنگی را مورد ارزیابی قرار داده است. نتایج بررسیها نشان داده که در اهداف آموزش و پرورش جمهوری اسلامی ایران، مولفههای دینی هویت فرهنگی از جایگاه مطلوبی برخوردار نیست و با توجه به اینکه «تقویت و تحکیم هویت دینی نسل جوان» از رسالتهای اصلی نظام آموزشی کشور محسوب میشود، نیاز جدی به بازاندیشی و تجدیدنظر در برخی از اهداف نظام آموزشی، احساس میشود.
خلاصه ماشینی:
» (امام خمینی، 1370، ص215) از اینرو، با توجه به اهمیت هویت فرهنگی، بهویژه مؤلفههای دینی آن، هدف این مقاله، در گام نخست بازشناسی مؤلفههای هویت فرهنگی در عرصة دین و سپس بررسی جایگاه آن در اهداف نظام آموزشی ایران است.
در اهداف نظام آموزشی ایران، تا چه اندازه به مؤلفههای دینی هویت فرهنگی توجه شده است؟ هویت فرهنگی و مؤلفههای آن هویت فرهنگی، فرایند پاسخگویی آگاهانه یک ملت به پرسشهایی پیرامون خود، گذشته، تعلقات، حوزة تمدنی، جایگاه سیاسی، اقتصادی، فرهنگی و ارزشهای ملهم از هویت تاریخی خود است که نوعی احساس پایبندی، دلبستگی و تعهد به اجتماع ملی در تک تک افراد جامعه ایجاد میکند.
به طور کلی، تأثیرات و الزامات مراسم و مناسک را میتوان در دو سطح کنش فردی و جمعی بررسی نمود: الف) سطح کنش فردی: در این سطح، مناسک و مراسم دینی برای افراد کنشگر در همة ادوار تأثیراتی ایجاد میکند؛ چنانکه قرآن کریم و احادیث به آنها اشاره دارد؛ مانند تأثیری که نماز به عنوان یک منسک الهی بر هر کنشگری (نمازخوان) در جلوگیری و پیشگیری از جرم دارد: «ان الصلاة تنهی عن الفحشاء و المنکر» (عنکبوت:45)؛ همانا نماز، انسان را از زشتی و پلیدی باز میدارد.
بررسی این اهداف از نظر میزان توجه به مؤلفههای هویت فرهنگی در عرصة دین، نشاندهندة نتایج ذیل است: متون دینی: 1) تا آنجا که ممکن است قرآن تلاوت میکند و با مفاهیم و تفاسیر برخی آیات آشناست.
نتایج حاصل از بررسی و ارزیابی میزان تحقق مؤلفههای دینی هویت فرهنگی در اهداف نظام آموزشی، حاکی از ضعف این نظام، در تدوین اهداف مرتبط با حکومتی است که مبنای آن را دین تشکیل میدهد.