چکیده:
شیعیان خاورمیانه به دلیل پراکنش جغرافیایی و حضور در مناطقی با ارزش ژئواکونومی بالا، از موقعیت ژئوپلیتیک مناسبی در عرصههای سیاسی و اقتصادی منطقه و جهان برخوردارند. از سوی دیگر، بروز تحولاتی مانند پیروزی انقلاب اسلامی ایران، موفقیتهای حزبالله در لبنان، ایفای نقش شیعیان در عراق پس از سقوط صدام، و گسترش موج بیداری اسلامی سبب شده است که ژئوپلیتیک تشیع در بطن تحولات منطقة خاورمیانه قرار بگیرد. در این راستا، درک جایگاه واقعی ژئوپلیتیک تشیع و شناسایی فرصتها و چالشهای پیش روی آن، امری مهم تلقی میگردد. مقالة حاضر با طرح این پرسش که «فرصتها و تنگناهای ژئوپلیتیک تشیع در خاورمیانه کداماند؟» سعی دارد ضمن تبیین جایگاه ژئوپلیتیک تشیع در تحولات سیاسی و امنیتی خاورمیانه، به شناسایی نقاط قوت، ضعف، فرصتها و تهدیدهای پیش روی شیعیان بپردازد. بدین منظور، این مقاله با استفاده از روش توصیفی، تحلیلی و بهرهگیری از مدل SWOT به ارائة استراتژی و راهبرد مناسب به منظور ارتقای جایگاه ژئوپلیتیک تشیع در منطقة خاورمیانه پرداخته است. تجزیه و تحلیل اطلاعات پیرامون شیعیان خاورمیانه نشان میدهد که پیروان این مذهب به دلیل برخورداری از مولفههای هویتی، پشتوانة فقهی پویا و حضور در مناطقی با ارزش ژئواکونومیک بالا، میتوانند با ارائة راهبرد تهاجمی و بهکارگیری سیاستهای مناسب، در جهت بهبود جایگاه ژئوپلیتیک تشیع در منطقه گام بردارند.
خلاصه ماشینی:
از سوی دیگر، بروز تحولاتی مانند پیروزی انقلاب اسلامی ایران، موفقیتهای حزبالله در لبنان، ایفای نقش شیعیان در عراق پس از سقوط صدام، و گسترش موج بیداری اسلامی سبب شده است که ژئوپلیتیک تشیع در بطن تحولات منطقة خاورمیانه قرار بگیرد.
تجزیه و تحلیل اطلاعات پیرامون شیعیان خاورمیانه نشان میدهد که پیروان این مذهب به دلیل برخورداری از مؤلفههای هویتی، پشتوانة فقهی پویا و حضور در مناطقی با ارزش ژئواکونومیک بالا، میتوانند با ارائة راهبرد تهاجمی و بهکارگیری سیاستهای مناسب، در جهت بهبود جایگاه ژئوپلیتیک تشیع در منطقه گام بردارند.
آمار جمعیتی کشورهای شیعهنشین منطقة خلیج فارس تا سال 2010 (گزارش سالانة مؤسسة تحقیقاتی PEW، 2010، ص10) ردیف تراکم جمعیت شیعه کشور جمعیت کل (میلیون نفر) جمعیت مسلمان (میلیون نفر) جمعیت شیعیان (میلیون نفر) درصد شیعیان به مسلمانان درصد شیعیان به کل دستة اول بسیار بالا ایران 9/76 3/75 71 94% 92% عراق 7/29 29 5/20 71% 69% بحرین 7/0 6/0 0/4 67% 57% دستة دوم بالا کویت 8/2 7/2 6/0 22% 21% دستة سوم متوسط عربستان 7/25 9/24 5/3 14% 14% قطر 8/0 75/0 08/0 11% 10% دستة چهارم کم عمان 3 5/2 2/0 8% 7% امارات 5 4 3/0 9% 6% با توجه به وجود منابع غنی انرژی در خاورمیانه و خلیج فارس، و نحوة پراکنش شیعیان در این منطقه، به نوعی شاهد تلاقی ژئوپلیتیک انرژی و ژئوپلیتیک تشیع هستیم.