چکیده:
تحلیل موضعگیری امامان شیعه( در مقابل عملکرد اجتماعی سیاسی افراد و گروههای همدورة خود، میتواند زمینهساز ترسیم الگویی مشخص برای پیروی شیعیان از این بزرگواران در هر عصر باشد. در دورة امامان( قیامهای متعددی صورت گرفت که یکی از آنها قیام شهید فخ (169 ق) بوده است. تحلیل و بررسی ماهیت این قیام هدف این مقاله است. در آغاز به بیان مقدمهای کوتاه دربارة چگونگی قیام و عوامل وقوع آن پرداخته میشود؛ سپس به بررسی ماهیت سیاسی فکری قیام، متناسب با اهداف مطرحشده از سوی رهبر قیام، و در پایان به اعتبارسنجی قیام با معیار قیام امام حسین7 در کربلا توجه خواهد شد. نتیجة این پژوهش، دستیابی به رهیافتی است که ضمن تاکید بر ماهیت سیاسی ـ فکری قیام فخ، اعتبار آن را در مقایسه با خطمشی جهادی که پیشوایان بزرگ شیعه(در عصر خود انتخاب نمودهاند، بهویژه امام موسی کاظم7 که همعصر با اینرخداد بوده است، میسنجد. وجود نمودهای مشابه یا متفاوت در این قیام بانهضت امام حسین 7 بهعنوان یک قیام معتبر و اصیل شیعی، بررسی نقادانة ماهیت سیاسی ـ فکری این قیام را ضروری مینماید.
خلاصه ماشینی:
"در برخی پژوهشها، مدارک تاریخی برای وجود اصطلاح «بنیالحسن» یا حسنیان گردآوری شده است که چند مورد ذکر میشود: عبداللهبنمصعب زبیری (از بیعتکنندگان با نفس زکیه) خطاب به او ابیاتی گفت؛ از جمله این بیت: قوموا ببیعتکم ننهض بطاعتنا ان الخلافة فیکم یا بنی حسن (اصفهانی، 1349ق، ص477) غالببنعبدالله عثمانی نیز در یکی از مراثی خود برای نفس زکیه و ابراهیم، اصطلاح «بنیالحسن» را بهکار برده است: امست بلاقع من بنی الحسن بن فاطمه الارشد (همان، ص385) در مرثیهای دیگر از شاعری نامعلوم برای حسینبنعلی (شهید فخ) نیز این اصطلاح آمده است: یا عین بکی بدمع منک منهمر فقد رایت الذی لاقی بنو حسن (حموی، [بیتا]، ص481) اهلبیت7 نیز اصطلاحی تاریخی، قرآنی، حدیثی و کلامی است که معنای آن، «خانوادة پیامبر9» است (ابنمنظور،۱۳۶۴، ص253/ فیروزآبادی، 1412ق، ص486).
برای نمونه، حسینبنعلی صاحب فخ، به راحتی به دربار مهدی عباسی رفت و آمد میکرد و مطالبات خود را به خلیفه عرضه میداشت؛ حتی میتوان مدعی شد رابطة وی با خلفای عباسی قبل از هادی، حسنه بود و ظاهر امر نشاندهندة پذیرش خلافت عباسیان از سوی وی بوده است؛ اما با اعمال فشارهای خارجی ناشی از سیاست خلیفة وقت عباسی بر علویان، این حسن ارتباط به تنشی جدی بین آن دو به نمایندگی از دو تفکر مختلف در جامعة اسلامی آن روز تبدیل شد و نارضایتیها به سمت هادی عباسی سوق پیدا کرد."