چکیده:
موضوع فرایندهای یخچالی و آثار بازمانده از یخچالها در نواحی کوهستانی ایران از موارد جالب توجه در بازسازی زمینریختشناسی و آبوهواشناسی کواترنر ایران است. اولین بار هانس بوبک، در دهه سوم قرن بیستم، با مطالعاتی در غرب ایران به شواهد یخچالی و آثار برفمرز کواترنر اشاره کرده است. بعد از او، رایت در کردستانهای ایران، ترکیه و عراق در اوایل دهة ۶۰ قرن بیستم میلادی به مطالعه یخچالها و خط برفمرز پرداخت و نتایج آن را منتشر نمود. سالها بعد در دهة پنجاه خورشیدی پدرامی نیز به بررسی یخچالها و خطوط برفمرز در ایران پرداخت. حاصل تحقیقات بوبک نشاندهندة کاهش ۷۰۰ متری ارتفاع برفمرز و کاهش میانگین ۴ درجة دما، نتایج رایت نشاندهندة کاهش ۱۲۰۰ تا ۱۸۰۰ متری خط برفمرز و کاهش دمایی از ۹ تا ۱۲ درجه و نتایج پدرامی حاکی از کاهش شدید ارتفاع برفمرز تا حد ۲۰۰۰ متر کمتر از زمان حاضر و افت دمایی تا حداکثر ۱۸ درجه برای برخی از کوهستانهای ایران بهویژه در نواحی شمالی و غربی بوده است. در این تحقیق با استفاده از مکان سیرک اصلی یخچالی در دره خضرآباد یزد (حداکثر ارتفاع قله ۳۰۹۰ متر) و موقعیت آخرین مورن درهای اقدام به بازسازی خط برفمرز قدیمی شده است. این بررسی نشاندهندة خط برفمرز در ارتفاع حدود ۲۰۶۰ متری از سطح دریا، ۲۳۰۰ متر کمتر خط برفمرز تخمینی حاضر، و نشاندهنده تفاوت کاهشی دما از ۱۲ تا ۱۴ درجه است. نتایج به دست آمده از این تحقیق به نتایج حاصل از پژوهشهای رایت و پدرامی نزدیکتر است و به این ترتیب میتواند حاکی از تسلط شرایط بسیار سرد و پیشروی چشمگیر یخچالهای درهای در منطقه تحقیق در اواخر کواترنر باشد.
خلاصه ماشینی:
"هدف این نوشتار، تخمین میزان میانگین خط برفمرز در محدوده دره خضرآباد و محاسبه میانگین دمای گذشته (دوره سرد انتهای پلییئستوسن) در محدودة کنونی ارتفاعی شهر یزد است تا به این ترتیب بتوانیم سه نظریه هانس بوبک، هربرت رایت و منوچهر پدرامی را مورد آزمون قرار دهیم.
از سوی دیگر، در پژوهشهای مفصل منوچهر پدرامی در مورد شواهد یخچالی قسمتهای شمالی، غربی و مرکزی ایران افت خط برفمرز تا بیش از ۱۸۰۰ تا ۱۹۰۰ متر نسبت به شرایط گذشته با کاهش دمای تا ۱۸ درجه نسبت به میانگین کنونی تخمین زده شده است (پدرامی، ۱۹۸۲).
به این ترتیب، و با توجه به اختلاف دمای میانگین کنونی (معادل نوزده و نیم درجه) با میانگین تقریبی دوره سرد (عصر یخچالی نیمکره شمالی) که بین چهار و نیم درجه تا ششدهم درجه برآورد شده است، احتمال تفاوت دمایی از چهارده و نیم درجه تا دوازده و نه دهم درجه نسبت به شرایط کنونی دمایی وجود داشته است."