چکیده:
بخش بزرگی از برنامه ریزی آموزشی مستلزم آگاهی یافتن از آینده جمعیت دانش آموزی است . این مهم خود بستگی زیادی به روندهای جمعیتی در آینده و دیگر اهداف سیاستگذاران از جمله جذب بیشترین تعداد دانش آموز بازمانده از تحصیل دارد. در این مقاله تلاش شده تا با توجه به آخرین پیش بینی های جمعیتی سازمان ملل به عنوان یکی از منابع معتبر پیش بینی ، تعداد جمعیت بالقوه ی دانش آموز (جمعیت لازم التعلیم ) در سنین مدرسه روی به تفکیک مقاطع مختلف تحصیلی مشخص شود. برای رسیدن به این هدف وضعیت موجود آموزش و پرورش در حوزه ی جمعیت شناختی و پوشش تحصیلی در ١٥ سال گذشته مورد بررسی قرار گرفته است و با در نظر گرفتن دو فرض ادامه وضع موجود و رسیدن به یک وضع مطلوب تر، تحلیلی از روندهای آینده جمعیت دانش آموزی ارایه شده است . نبود آمارهای جامع و دقیق در این زمینه مشکلاتی را پدید آورده ، در عین حال بر اساس مجموعه ای از پیش فرض ها، تحلیل هایی صورت پذیرفته است . در آموزش ابتدایی در حال حاضر وضعیت مطلوبی وجود دارد و به نظر می رسد بهترین برآورد دانش آموزی همان جمعیت لازم التعلیم پیش بینی شده در فرض متوسط به عنوان محتمل ترین فرض قابل تحقق باشد. در آموزش راهنمایی نیز وضعیت موجود اندکی تفاوت با وضع مطلوب مد نظر دارد که در صورت دستیابی به آن وضع مطلوب اندکی به حجم دانش آموزی افزوده خواهد شد. اما در آموزش متوسطه وضعیت جاری مطلوبیتی ندارد و بخش زیادی از جمعیت لازم التعلیم آن (در نبود آمارهای رسمی و طبق آمارهای غیررسمی بیش از ٣٠ درصد) خارج از نظام آموزشی هستند که در صورت تلاش برای دستیابی به وضع قانع کننده ، باید سرمایه گذاری مضاعفی انجام شود که در این صورت حجم نسبتا قابل توجهی به جمعیت دانش آموزی در این دوره ی تحصیلی افزوده خواهد شد.
خلاصه ماشینی:
"ترکیب سنی جمعیت بیشتر به وسیله ی باروری گذشته تعیین می شود تا مرگ و میر، که این تغییرات هم بر تقاضا برای آموزش و هم بر توانایی جامعه برای برآورده ساختن این تقاضاها تاثیر می گذارد ( استمپر ١٩٧٢: ٣٤) به عبارت دیگر، افزایش در زاد و ولد با تقاضا در ظرفیت جذب مدارس در حدود ١٨-٧ سال بعد برابر می شود و اگر افزایش در باروری سریع و شدید باشد ممکن است فشارهای سنگینی را بر آموزش و پرورش تحمیل سازد (فاگستد ١٩٧٥: ٤٧) تعداد اطفالی که هر سال باید در حول و حوش هفت سالگی به مدرسه بروند تابع سطح باروری و موالید حدود هفت سال گذشته است (امانی ١٣٧٧: ٧٢) در حقیقت ، تاثیر کاهش باروری بر ثبت نام با تأخیر صورت می پذیرد زیرا کودکان اساسا تا سن شش سالگی وارد مدرسه نمی شوند (جونز ١٩٧٥: ٧٥) در جامعه ای که مدارس ظرفیت لازم جهت جذب دانش آموزان ٧-٥ ساله را ندارند، رشد بالا و ناگهانی باروری ممکن است دربردارنده فشار زیادی بر ظرفیت موجود مدارس باشد، در این صورت مشکلات متعددی را برای نظام آموزشی و حتی سیستم اداری ایجاد می کند (فاگستد (97 :1975 وضعیت مرگ و میر٢ یک جامعه نیز می تواند عاملی تأثیرگذار بر روندهای جمعیتی آموزش و پرورش باشد."