چکیده:
در آیاتی از قرآن کریم دربارة رویدادهای گذشته، سرنوشت پیامبران، اقوام و شخصیتهای پیشین و دیگر امور تاریخی سخن گفته شده است. برخی خاورشناسان بر تعارض اخبار تاریخی قرآن با گزارههای تاریخی کتب دیگر، از جمله کتاب مقدس تأکید میورزند. یکی از این موارد، ادعای خطای تاریخی دربارة اصحاب ایکه، اهل مدین و پیامبر آنان حضرت شعیب( است. این مقاله با روش توصیفیـ تحلیلی، ادعای خاورشناسان را در اینباره نقد و بررسی کرده و به این نتیجه رسیده است که ادعای خطای قرآن به ادلة متقن مردود است و قصة قرآنی مدین با کتاب مقدس همخوانی دارد. ادله و شواهد، از تعدد مکانی مدین و ایکه حکایت دارند و حضرت شعیب از اهالی مدین بوده، ولی در هر دوجا به نبوت مبعوث شده است. مدین و ایکه در جهت شمال غربی جزیرةالعرب در کنار بزرگراه حجاز به شام بودهاند.
خلاصه ماشینی:
"با این حال هر دو ادعا مخدوش است؛ زیرا اولا در آیات فراوانی، از اقوامی یادشده که به دلیل وجود ویژگیهایی مانند تکذیب پیامبر و عدم تبعیت از او، ظلم، فساد بر روی زمین و کفر گرفتار عذاب شدهاند (هود: 25-117) و ازاینرو وجود اشتراکات میان دو قوم، ملازم با اتحاد آنها نیست؛ ثانیا دیدگاه مغایرت ایکه و مدین لزوما به این معنا نیست که حضرت شعیب( در یک زمان در آن دو مکان مبعوث شده است؛ بلکه ممکن بوده بعثت به صورت متناوب باشد.
نقد و بررسی پاسخ این سخن نیز با پاسخی که به دلیل اول داده شد، روشن میشود؛ علاوه بر اینکه اولا در متن دلیل، از ارجحیت هممکانی به دلیل بهتر فهمیدن راستی و درستی پیامبر سخن گفته شده است؛ بنابراین اگر در مکانی دیگر به سخن پیامبر ارزش بیشتری بدهند و قدرش را بهتر بشناسند و به درستی و پاکی او پی ببرند، ممکن است پیامبر در آن مکان حضور یابد چنانکه دربارة پیامبرانی چون حضرت ابراهیم( و پیامبر اسلام( اینگونه بود؛ ثانیا همزبانی و شناخت قوم نسبت به پیامبر لزوما به معنای وحدت مکان آنها نیست و امکان دارد قوم یک پیامبر در عین آنکه سخن پیامبر را میفهمند و نسبت به او شناخت دارند، اما مکان متفاوتی با پیامبر داشته باشند؛ ثالثا پیامبر، خلیفة خدا بر روی زمین است و حضورش در یک مکان، مبتنی بر دستور خداوند است.
به دلیل شباهت فراوانی که میان نقل این داستان در آیات قرآن و کتاب مقدس وجود دارد، «مدیان» بر «مدین» حضرت شعیب انطباق دارد (جواد علی، 1976م، ج1، ص451) و نیز میتوان احتمال داد که «یترون» یا «رعوئیل» همان شعیب( باشد؛ چنانکه گروهی از مفسران گفتهاند نام سریانی شعیب( یترون است و رعوئیل که در زبان سریانی به معنای دوست خداست، لقب ایشان بوده است (طبری، 1412، ج8، ص166؛ ابنعاشور، بیتا، ج8، ص186؛ ابنکثیر، 1419، ج3، ص401؛ آلوسی، 1415، ج4، ص412؛ ابوالفتوح رازی، 1408، ج8، ص293)."