چکیده:
پیدایش سکونتگاههای بشری همواره بر پایهی عوامل طبیعی مانند آب و خاک مناسب استوار بوده است و روستاها به عنوان اولین شکل از حیات جمعی انسان در یک عرصه طبیعی از ویژگیهای متعدد طبیعی، اقتصادی و ... تأثیر میپذیرند. عواملی همچون ارتفاع از سطح دریا، شیب، دما و بارش بسترهای طبیعی مؤثر در پراکنش و توزیع سکونتگاههای روستایی میباشند که برخی از آنها نقش موثرتری در این زمینه ایفا میکنند. این پژوهش با هدف بررسی وضعیت استقرار سکونتگاههای روستایی شهرستان سیرجان، بر حسب معیارهای طبیعی صورت گرفته است. به منظور دستیابی به اهداف پژوهش، 5 معیار طبیعی شامل ارتفاع، شیب، جهت شیب و عناصر اقلیمی (بارش و دما) به عنوان عوامل مؤثر در استقرار سکونتگاهها انتخاب شده و با استفاده از روشهای آماری در محیط GIS و شاخص موران مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفتهاند. نتایج تحقیق نشان میدهد که 5/48 درصد روستاهای این شهرستان در طبقات ارتفاعی1800- 1581 متر قرار دارند که این امر زمینهی لازم برای کشاورزی منطقه را فراهم و در تنوع فعالیتهای اقتصادی و معیشت ساکنان تأثیر گذاشته است. همچنین با توجه به گرایش مکانگزینی روستاها در مناطق با شیب مناسب، 95 درصد روستاهای این شهرستان در طبقه شیب 10- 0 درصد استقرار یافتهاند و به علت وجود شرایط محیطی مناسب بویژه خاک حاصلخیز، شاهد تولید پسته به عنوان کشت غالب در این منطقه میباشیم. در نتیجه با توجه به عدم همبستگی معنادار عوامل طبیعی در مکانگزینی مناطق روستایی، با استفاده از شاخص موران که از توابع خود همبستگی فضایی جهت استخراج الگوی توزیع میباشد، توزیع فضایی نقاط روستایی منطقه مورد مطالعه از نوع خوشهای است که در این خصوص ضریب موران مثبت و برابر با 35/0 بوده که در سطح اطمینان 1 درصد معنادار میباشد.
خلاصه ماشینی:
به منظور دستیابی به اهداف پژوهش ، ٥ معیار طبیعی شامل ارتفاع ، شیب ، جهت شیب و عناصر اقلیمی (بارش و دما) به عنوان عوامل مؤثر در استقرار سکونتگاه ها انتخاب شده و با استفاده از روش های آماری در محیط GIS و شاخص موران مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته اند.
در نتیجه با توجه به عدم همبستگی معنادار عوامل طبیعی در مکان گزینی مناطق روستایی، با استفاده از شاخص موران که از توابع خود همبستگی فضایی جهت استخراج الگوی توزیع میباشد، توزیع فضایی نقاط روستایی منطقه مورد مطالعه از نوع خوشه ای است که در این خصوص ضریب موران مثبت و برابر با ٠/٣٥ بوده که در سطح اطمینان ١ درصد معنادار میباشد.
به همین دلیل ، برای بررسی نقش عوامل طبیعی مؤثر در پراکنش سکونتگاه های روستایی، منطقه را با چند پارامتر تعریف و عواملی همچون شیب ، ارتفاع ، جهت شیب ، دما و بارش مورد توجه قرار گرفته است .
با توجه به عدم همبستگی معنادار عوامل طبیعی در مکان گزینی مناطق روستایی، تحلیل های فضایی الگوی توزیع نقاط روستایی در منطقه سیرجان با توجه به شاخص موران ، از نوع خوشه ای است که در این خصوص ضریب موران مثبت و برابر با ٠/٣٥ بوده که در سطح اطمینان ١ درصد معنادار است .