چکیده:
در میان آموزه های اخلاقی قرآن و احادیث در گستره بخشش و انفاق، برخی بیان گر پسندیده بودن ایثار و تمجید از ایثارگران است و در مقابل، مفاد ظاهری برخی دیگر، ناپسند بودن این کار، بلکه نهی از آن می باشد. البته دلالت پاره ای از این دلایل، محل اشکال و قابل درنگ است؛ ولی از آنجا که در میان هر دو دسته، به دلایلی متقن و قابل اتکا برمی خوریم. باید برای رفع تنافی میان آنها کوشید و به گونه ای میان آنها جمع نمود. با درنگ در عبارت ها و مضامین این آموزه ها روشن می شود که هر دسته از آنها، ناظر به موردی خاص می باشند و بنابراین تنافی میان آنها منتفی است و می توان به هر دسته، در مورد خاص خود عمل کرد.
Abstract: Among the ethical teachings of the Quran and hadith about
generosity and charity, some viewpoints admire sacrifice and praise those
who are willing to sacrifice; on the contrary, apparent provisions of some
other viewpoints not only disapprove this job but also impose prohibition on
doing so. However, implications of some of these reasons are confronted by
some problems and they should be reflected upon. Nevertheless, since we are
faced with reliable and strong reasons among both viewpoints, we need to
attempt to remove the opposition between them and harmonize them all in a
kind of agreement. By reflecting on the statements and contents of these
teachings it is determined that each class of them is concerned about a
specific case; therefore, opposition between them is obviated and within each
class, we can take actions on its own specific case.
خلاصه ماشینی:
(طبرسی، 1415: 10 / 209) دلیل سوم میتوان از روایات زیر که بهطور مستقیم در تمجید ایثارگری وارد شدهاند، دلیل سومی ارائه کرد: براساس نقل ابوطفیل، علی× پیراهنی خریداری نمود و چون از آن خوشش آمد، آن را صدقه داد و ابراز داشت: شنیدم رسول خدا| فرمود: «من آثر علی نفسه آثره الله یوم القیامة الجنة؛ هر کس ]دیگری را[ بر خود مقدم بدارد، خداوند روز قیامت، او را در بهشت مقدم دارد».
افزون بر این، خود امام صادق× در موارد متعددی و به مناسبتهای گوناگون، به آیه مورد بحث استناد کرده و بر آن تکیه نموده است و این امر نشان از منسوخ نشدن آن است؛ برای نمونه، شیخ کلینی از امام صادق× نقل میکند که فرمود: ان مما خص الله عزوجل به المؤمن أن یعرفه بر اخوانه و إن قل و لیس البر بالکثرة، ان الله عزوجل یقول فی کتابه: و یؤثرون علیٰ أنفسهـم ...
همچنین ممکن است بهمنظور رفع تنافی میان این دو دسته از دلایل، گفته شود که ایثارگری مانند دیگر صفات اخلاقی، دارای مراتب و شدت و ضعف است و بر این اساس، اگر کسی باوجود احتیاج خود، از مال و ثروتش بخشید، ولی وضعیت بهگونهای نبود که در نتیجه این عمل، خود و خانوادهاش، دچار سختی و مشقت قابل توجه شوند، عمل او جایز و توجیهپذیر است؛ اما اگر در پی ایثارگری او، خود و خانوادهاش دچار تنگنا و مشقتی میشوند که بر حسب عرف و عادت، تحملناپدیز است، کار او قابل توجیه و پذیرفتنی نیست و بدین ترتیب میتوان میان دلایل یادشده جمع کرد و گفت: دلایل موافق، ناظر به گونه نخست هستند و دلایل مخالف نیز مرتبط با وضعیت اخیر میباشند.