چکیده:
هدف این پژوهش ، که است به بررسی عملکرد نفس در حالات ، مراتب و موقعیتهای مختلف و در ترکیب با سایر ابعاد وجودی انسان مانند روح ، عقل ، قلب و فطرت میپردازد. این مطالعه ، که به روش توصیفی ـ تحلیلی انجام شده در پی پاسخ به این سوال است که نفس چگونه به ایفای نقش میپردازد. با بررسی اسناد، کتابها و متون دینی ، مشخص شد که نفس تحت تاثیر نیروهای درونی و بیرونی انسان در موقعیتهای گوناگون ، حالات مختلفی مییابد و براساس نظریه ای به نام نظریه زمینه ای، رویکرد تربیتی نفس در حالات امارگی ، لوامگی و مطمئنگی به ترتیب تذهیبی . تزکیه ای، تادیبی و تعالی گرایانه است و کارکرد ریزشی ، پایشی و رویشی. پرورشی خواهد داشت .
خلاصه ماشینی:
"البته نفس به دلیل انواع کنش و کشش ها، میتواند سایر ابعاد رشد انسانی مانند دل، عقل و فطرت را تحت تأثیر قرار دهد و نتایج و پیامدهای متفاوتی را بیافریند؛ به علاوه از دیدگاه متون اسلامی، تربیت و تعالی نفس نیز مستلزم ایجاد بستری است تا در پرتوی آن، سایر ابعاد وجود آدمی توان رشد و تکامل همگام و هماهنگ را داشته باشد.
عقل کلیت فطرت دل وجودی نفس اماره شکل ٢: کلیت وجودی انسان و تعامل و تقابل ابعاد مختلف با توجه به آنچه گفته شد، نفس در حالات و مراتب مختلف و در ترکیب با نیروهای درونی مانند عقل ، دل، فطرت و نیروی بیرونی که همان شیطان است ، کارکردهای متفاوتی دارد که میتوان آنها را در جدول صفحه بعد ارائه کرد: PDF created with pdfFactory Pro trial version www.
ضرورت تربیت نفس از دیدگاه متون اسلامی تعلیم و تربیت در معنای عمومی آن شامل فرایندی منظم و مستمر است که هدف آن هدایت رشد همه جانبه شخصیت پرورش یابندگان در جهت کسب و درک معارف بشری ، هنجارهای مورد پذیرش جامعه و هم چنین کمک به شکوفا شدن استعدادهای آنان است (سیف ، علی اکبر، ١٣٨٩: PDF created with pdfFactory Pro trial version www.
در اینجا، مراقبت و توجه کافی، دقیق و نظارت مستمر بر نفس نیز ضروری است ؛ چرا که نفس در این مرحله در حالتی از میزان و اعتدال قرار دارد و نباید عنان او آن قدر محکم کشیده شود که تمایل هر از چند گاهی خود به رفتار اخروی را از دست بدهد و به سرکشی بپردازد و نه آن قدر سستی و اهمال نشان داده شود که بکلی مهار نفس از اختیار انسان خارج شود؛ بلکه تا زمانی که بر صراط مستقیم حرکت میکند، نباید عرصه را بر نفس تنگ کرد و به صورت مطلق از خواسته هایش منع شود."