چکیده:
در ادامة مکاتب جرمشناسی و به‌طور خاص جرمشناسی رادیکال، زمیولوژی را میتوان مکتبی معرفی کرد که در سدة بیست‌و‌یکم تلاش دارد ریشة بسیاری از نارسایی‌های حقوق کیفری و عدم توفیق جرمشناسی در مهار و کنترل جرم را محدود و مضیق بودن انگارة جرم معرفی کند و توجه به آسیب‌ها و مخاطرات اجتماعی گسترده و رفتارهای منتهی به آن را جایگزین توجه صرف به جرم کند. رفتارهای منتهی به مخاطرات را میتوان در دایره‌ای وسیع از رفتارها که به‌شکل کلان و جدی منشأ بروز پاره‌ای مشکلات و معضلات در سطح گسترده میشود و در بسیاری موارد صدمات بسیار سنگین‌تری از جرایم متعارف باقی می‌گذارند جست‌وجو کرد. نخستین قدم در این راه، بیان تعریفی جامع و کامل از رفتارهای پیش‌گفته است که راه را بر شناخت ماهیت رفتارهایی که قابلیت ورود به این دایره را دارند می‌گشاید. همة این موارد، زمینه‌ساز شناخت یکی از ارکان کلاسیک جرم، یعنی رکن مادی جرم در رابطه با رفتارهایی است که بدانها پرداخته میشود. این رفتارها افعال و ترک افعال بسیار متنوع و مختلفی را در بر می‌گیرد که پنهانی بودن رفتار، نامحسوس بودن آسیب در ابتدا و گوناگونی آسیب درکنار بحث از وجود فاصلة زمانی میان وقوع رفتار و بروز آسیب، از اوصاف مهم این رفتارها به‌شمار می‌آید. در خصوص مرتکبان این رفتارها باید متذکر شد که از حیث ماهیت شخصیت اشخاص، این رفتارها نوعا از ناحیة اشخاص حقوقی، چه از نوع حقوق عمومی و چه از نوع حقوق خصوصی، به علل مختلف و با اهداف گاه مشابه و گاه متفاوت قابلیت بروز دارند، اما برعکس، در میان قربانیان، ممکن است هم اشخاص حقیقی و هم اشخاص حقوقی از متضرران این رفتارها قرار گیرند.
خلاصه ماشینی:
شـایان یـادآوری است در مطالعۀ این مخاطرات ، خروج از نگاهی قانونی نسبت به جرم و خسارت و خارج ساختن رفتارهای منتهی به آسیب از قالب ها و چارچوب های تعریف شده بـرای جـرایم ، مـد نظـر اسـت .
دشواری شناسایی مسئولیت کیفری با توجه به ماهیت رفتارها و مرتکبان آنها یکی از خصیصه های بارز رفتارهای منتهی به مخاطرات گسـترده ، ارتکـاب ایـن رفتارهـا غالبـا و اکثرا از جانب اشخاص حقوقی است .
در همین راستا میتوان به حالـت خطرنـاک ایـن اشـخاص نیـز توجه کرد؛ زیرا اشخاص حقوقی با فعالیت های گستردة خود، محیط خطرنـاکی بـرای کارکنـان خود و دیگران و بهداشت و سلامت جامعه و محیط زیست به وجود میآورند که همین امر لـزوم پذیرش مسئولیت کیفری این اشخاص را سرعت میبخشد [١١] و ناگفته پیداست که این قبیل اعمال مجرمانۀ جدید، چه به لحاظ خطر ذاتی و چه به لحاظ فراهم کردن زمینـۀ ارتکـاب جـرایم دیگر، باید از نظر جرم شناسی نیز بررسی شوند.
عنصر نتیجه در رفتارهای منتهی به مخاطرات گستردة اجتماعی در جرم انگاری برخی از رفتارها، وقوع نتیجه ای خاص لحاظ میشود؛ به گونـه ای کـه در صـورت عدم حصول آن نتیجه ، رفتار شخص ، فاقد وصف مجرمانه است .
اما با توجه به آنچه در ایـن مکتب بیان شده و با عنایت به معیارهایی که از جرایم سنتی در اذهان متصور است ، این تحقیق را نتیجه بر آن استوار است که مخاطرات و آسیب های گستردة اجتماعی به موجب رفتارهایی به منصۀ ظهور و بروز میرسد که در برخی خصایص و اوصاف جرم شناختی با سایر رفتارهـایی کـه به عمل مجرمانه ختم میشوند متفاوت و از آنها متمایز است .
(
, 
, 
)
