چکیده:
فعل غیرشخصی فعلی است که به صورت سوم شخص مفرد صرف میشود و فاعل منطقی آن حالت غیر فاعلی دارد. این گونه افعال غالبا در بر دارندة معانی تجارب فیزیکی، ذهنی و ادراکی هستند که بر فاعل منطقی حادث میشوند و خارج از کنترل و ارادة او هستند. این فاعل منطقی که همیشه جاندار است تجربهگر نامیده میشود. عنصر دیگری که در جملات غیرشخصی ظاهر میشود منشأ بروز واقعه یا تجربه است و حضور آن در جمله بستگی به معنای فعل دارد. در زبان سغدی در کنار برخی از افعال وجهی این زبان که با تعریف افعال غیرشخصی سازگارند دو فعل دیگر نیز صرف غیرشخصی دارند. این دو فعل rēž- و nam- هستند. rēž- ظاهرا در تمامی نمونههای موجود و nam- تنها یک بار به صورت غیرشخصی صرف شده است. بررسی و تحلیل این دو فعل موضوع این نوشتار است.
خلاصه ماشینی:
"(& van der Leek, 1983: 346 از دیدگاه نحوی اندرسن فعل غیرشخصی را چنین تعریف می کند: «فعلی کـه مـی توانـد در گزاره هایی که خود ـ ایستا (finite) هس ند نمایان شود اما بر خلاف سایر گزاره های زبـان هیچ تغییری را در شخص و شمار نمی پذیرد: یعنی همیشه برای سوم شـخص مفـرد صـرف می شود و در جملات حاوی چنین افعالی فاعل منطقی فاقد حالت دسـتوری فـاعلی اسـت » (١٦٨-١٦٧ :١٩٨٦ ,Anderson).
فیشر و واندرلیک چنین اظهار کرده اند: «ساختار غیرشخصـی فاقد فاعل دستوری (grammatical subject) است و فعل در این ساختار تباین صرفی نـدارد، یعنی همیشه به صورت سوم شخص مفرد ظاهر می شود و تجربه گر در حالـت مفعـولی لـه (dative) یا مفعولی صریح (accusative) و سبب در صورت حضـور در جملـه در حالتهـای مفعولی صریح ، اضـافی یـا مفعـول حـرف اضـافه ای اسـت » ( ,Fischer and van der Leek .
» (٥ :١٩٤٠ ,Benveniste) ۴-۱-۴- تنها در سه مورد از شواهد موجود تجربه گر در جملـه حضـور نـدارد و بـدین د یل و یز به علت این که در هر سه جمله فاعل منطقی مقدر سوم شخص مفـرد اسـت کـه فعل می تواند برای آن صرف شده باشد د یقا نمـی تـوان در مـورد شخصـی یـا غیرشخصـی بودن این جملات اطمینان داشت : V) P 2."