چکیده:
مقالة حاضـر نگاهی گذرا بر احوال بهاءالدین علی بن عیسی اربلی صاحب کشف الغمـه فـی معرفة الائمه دارد و ضمن آن برخی از برجسته ترین ابعاد شخصیتی وی ، چون تبار کردی و شهرت تشیع او، و نیز منزلت دیوانی اش به اجمال بررسی شده است . در پایان نیز، به لحاظ اهمیت رویکرد خاصی که اربلی به احوال امام رضا (ع ) و روابـط آن حضـرت بـا مـأمون عباسی در فصل خاص آن امام در کشف الغمه به کار برده ، بـه عنـوان فصـلی شـاخص از انعکاس آرای اربلی در آن کتاب توجه شده است .
The present article is a brief study of the life-story of Baha al-Din Ali b. Isa of Erbil, author of The Kashf al-Ghomma fi Ma‘refat al-A’imma, glancing through some of his most outstanding personal dimensions, such as his Kurdish descent, probable Shi’i orientation, and divani (governmental) standing. Since Erbili adopts a special approach, in one the chapters of the Kashf al-Ghomma, to Imam Reza’s life and his relations with the Abbasid Caliph Ma’mun, this part of the book is given special attention as a prominent chapter presenting Erbili’s views.
خلاصه ماشینی:
"اسـتناد پررنگ اربلی به منابع شیعی و سنی در تدوین کتاب خود و نیز اهتمام وی بـه تبرئـة مأمون خلیفة عباسی از واقعة درگذشت امام رضا (ع ) که به عنوان حکیم آل عبـاس و نماد دانش دوستی و فرهنگ پروری عباسیان و گرایش به اندیشه و گفتمان متعـادل و متوازن شیعی ـ سنی ، نزد طیف وسیعی از اهل سنت و جماعت شـناخته مـی شـد، حکایت از تعامل نزدیک این دو قرائت عمده از اندیشـة اسـلامی در آن روزگـار از رهگذر احوال ائمة اثنی عشر دارد.
این کتاب از زمان تألیف جزء اول آن در ٦٧٨ق بـا اقبـال علمـا و شـاگردان اربلی مواجه شد؛ چنانکه در سال بعد، ابن فوطی که از شاگردان مشهور اربلی اسـت و در همه جا با عنوان «شیخنا» از او نام می برد (ابن فوطی ، مجمـع ، ج ١، ص ٥١١؛ ج ٢، ص ٩٠، ٢٠٩، ٤٤٥؛ ج ٣، ص ١٠١، ٢١٣، ٥٥٢؛ ج ٤، ص ٢١٧، ٢٢٦)، کشف الغمـه را از علم الدین ابومحمد اسماعیل علوی فقیه که آن را همراه با ذکـر فوایـد و نکـات ادبی بر شخص مصنف خوانده ، شنیده و با مشارکت وی کتابت کرده است (همـان ، ج ١، ص ٥١١).
همچنین کشف الغمه در میان کتبی که در احوال ائمة اطهـار بـه نگـارش درآمـده ، توجه بسیاری از علمای شیعه و سنی را، به ویژه در سدة دهم هجری ، به خود جلـب کرده است ؛ تلخیص و تحقیق کشف الغمه توسط فضل الله بن روزبهان خنجـی (سـتوده ١٣٤١: سی و دو)، به دست دادن تصنیفی فارسی از شرح احوال چهـارده معصـوم در دفتر نخست کتاب فتوحات شاهی براساس این کتاب توسط صدرالدین ابراهیم امینی هروی 1 و نیز ترجمة فارسی کشف الغمه به دست ابوالحسن علـی بـن حسـن زواره ای تحت عنوان ترجمة المناقب از جلوه های بارز آن است ."