چکیده:
رنج حقیقتی انکارناپذیر در عالم هستی و مورد درک وجدانی همة افراد بشر است . امـا آنچـه در این زمینه همواره اندیشة انسانی را که فطرتا طالب لذت و سعادت است به خود مشـغول کـرده ، چیستی این حقیقت و چگونگی مواجهه با آن است . پاسخ گویی به پرسش هـایی از ایـن دسـت ، منوط به تحلیل درستی از حقیقت رنج است . این مقاله با طرح آرای مختلف حکمای اسلامی در زمینه چیستی رنج ، به جمع بندی و تحلیل آنها پرداخته و در پایان ، با ارائه تعریف ، تـأملاتی را در تحلیل رنج مطرح کرده است . در تحلیل مفهوم رنج ، به این نتیجه رسیده است که رنـج ، کیفـی نفسانی است که با فراهم شدن عناصر و شرایطی چون وجود منشأ رنج ، امکان ادراک و علم بـه امر منافر و نیز دستیابی به آن ، اذعان به منافرت و توجه یافتن به امر منافر از همان جهـت کـه منافر است تحقق می یابد.
As an indisputable fact، suffering is something everybody intuitively understands. What is however of interest to human beings – who are instinctively in search of pleasure and happiness – is the issue of whatness of suffering and the way one encounters it. To answer such questions correctly، one needs to have a correct analysis of the nature of suffering. Presenting Muslim philosophers' various views on the nature of suffering، this article tries to analyze them with the aim of reaching a specific conclusion. In the end، the author puts forth a definition of suffering plus with some reflections about it. According to him، suffering is a mental quality that comes into being when are met certain conditions including the source of suffering، the possibility of knowing something abhorring، the possibility of reaching that abhorring thing and believing that that thing is really abhorring and disgusting.
خلاصه ماشینی:
"خروج از حالت طبیعی در تبیین «رنج » شرایطی نیز برای تحقق آن از سوی فلاسفه مطرح شده که از این قرار است : الف ) عدم وجود مانع و شاغلی سر راه ادراک انسان ب) قابلیت کمال و نقص داشتن ادراک کننده پس از جمع بندی تعریف های گوناگون و دقت در وجوه قوت و ضعف آنها، می تـوان گفت «رنج » کیفی نفسانی است که برای انسان در برخورد با امری که آن را منافر بـا طبـع خود می داند، حاصل می شود.
مقصود از قید «جهت منافرت » کـه بایـد در تحقـق رنـج محفوظ بماند و تغییر نکند ـ چنان که پیش از این نیز به آن اشاره رفت ـ آن اسـت کـه بـا عنایت به آنکه نفس شئون و ابعاد و به تعبیر دیگر جهات مختلف دارد، ممکن است امری در خصوص بعدی از وجود انسان برای نفس ناخوشایند و رنج آور تلقی شود و به جهتی دیگر، برای نفس خوشایند و لذت آور باشد؛ مانند عطری کـه از جهـت بویـایی مطلـوب ، ولـی ادراک آن از جهـت ذائقـه و چشـایی بـه دلیـل تلخـی آن بـرای انسـان رنـج آور و نفرت انگیز است یا آنکه برای انسان روزه دار گرسنگی از جهت جسمانی رنـج آور اسـت ، ولی از جهت روحی از روزه داری خود احساس سبکی می کند و لذت معنوی می برد."