چکیده:
چنین به نظر میرسد که بعد از انقلاب مشروطه ، امر برگزاری انتخابات ، کاندیداتوری افراد و حضور مردان در پای صندوق های رای مهم ترین عرصه مشارکت سیاسی ایرانیان بوده است . در قانون انتخابات مشروطه ، نسوان از حضور در این عرصه مهم منع شدند. در ماده سوم از فصل اول «نظام نامه انتخابات اصنافی» مورخ ١٩ رجب ١٣٢٤، نسوان به همراه افراد نیازمند قیم ، ورشکستگان ، تبعه خارجی، اشخاص کمتر از ٢٥ سال ، افراد فاسدالعقیده و مرتکبین قتل و سرقت ، از رای دادن محروم شدند. اساس این ماده واحده علیرغم چندین بار اصلاح قانون انتخابات ، تغییر چندانی نکرد؛ به طوری که طبق آن ، نسوان طی قریب پنج دهه از شرکت در انتخابات محروم ماندند. عناصر سنت گرا در راس مخالفین شرکت زنان در انتخابات بودند؛ از آن جمله آیت الله بروجردی در دوران مرجعیت عام خود (١٣٣٩ـ١٣٢٥) با هرگونه تلاش در این راستا مخالفت ورزید. حتی در خلال فضای باز سیاسی دوران نخست وزیری دکتر محمد مصدق ، مطالبات دو تشکل زنانه ، یعنی «شورای زنان ایران » و «کانون بانوان ایران » با واکنش تند ایشان مواجه گردید. تا اینکه بعد از رحلت آیت الله بروجردی به اهتمام هیئت حاکمه و بر اساس رفراندوم اصول ششگانه انقلاب سفید در ششم بهمن ٤١، به زنان حق شرکت در انتخابات داده شد. همین امر، زمینه ای فراهم کرد که در سال بعد، در انتخابات دورة ٢١ مجلس شورای ملی ، زنان نه تنها در انتخابات شرکت کردند، بلکه به نمایندگی مجلس نیز انتخاب شدند. این مقاله ، توصیفی ـ اسنادی و حاکی از آن است که تلاش برای شرکت زنان در انتخابات ، چالش عمده بین تشکل های زنان و نیروهای مذهبی در این دوره بود، که بالاخره با تمایل هیئت حاکمه ، این چالش به نفع زنان خاتمه یافت .
خلاصه ماشینی:
". ناگفته پیداست که آیت الله بروجردی نه تنها در این مرحله از انتخابات ، بلکه در سال های بعد نیز نسبت به هرگونه تلاش اعم از تلاش های تشکل های زنانه و یا از سوی هیئت حاکمه برای شرکت زنان در انتخابات ، به شدت مخالفت ورزید؛ از آن جمله ، هنگامی که در سال ١٣٣٨ بعد از سخنرانی شاه در جلسۀ هیئت وزیران ، مسئلۀ حق رأی به زنان در رسانه های دولتی و افکار عمومی نظیر نشریات ، مجلس و رادیو و تلویزیون ، مطرح و تبلیغ گردید، بار دیگر به واکنش پرداخت ؛ به طوری که تا زمانی که ایشان تا دهم فرودین ١٣٤٠ در قید حیات بود، مانع اصلاح و یا تصویب قوانین مربوط به حق شرکت زنان در انتخابات / / / گردید.
البته ناگفته نماند که در دورة متأخر، الزامات جهانی ـ به ویژه فشار آمریکا ـ برای اتخاذ این رویکرد از سوی محمدرضا شاه نیز بیتأثیر نبود؛ برخی مقاومت های مراجع برای مخالفت با شرکت زنان در انتخابات و به ویژه تلاش بعضی مورخان برای کتمان این موضوع نیز میتواند قابل تأمل باشد؛ چراکه همین زنان در ١٥ سال بعد و در پی پیروزی انقلاب اسلامی با رهبری امام خمینی به عنوان بنیان گذار جمهوری اسلامی، در قانون اساسی جدید، حق انتخاب کردن و انتخاب شدن را یافتند."
(
, 
, 
)
