چکیده:
توسل به پیامبر اکرم(ص) و ائمه اطهار(ع ) از امتیازهای خاص فرهنگ تشیع به شمار می رود که ریشه در آیات و روایت ها دارد. از آنجایی که هر یک از امامان (ع ) مظهر یکی از اسمای حسنای الهی هستند، در حین توسل به ایشان ، بایستی به نوع مظهریت و تجلی ویژه آنها توجه کرد. ازاین رو، هنرمندان صفوی، بازنمایی توسل به امام رضا(ع ) را که دارای ارزش معنوی و نمایانگر سنت مضمونی است ، در قالب باور اعتقادی به تصویر کشیدهاند. هدف مقاله حاضر، بررسی جلوههای بصری نگاره "نجات مردم دریا توسط امام رضا(ع )" به شیوه آیکونولوژی به عنوان یکی از رویکردهای جدید در زمینه روش های کیفی در حیط ه هنر است . این روش پویا و همه جانبه نگر، در نیل به معنا و محتوای آثار هنری به ویژه نگارگری ایرانی که فراتر از زیبایی بصری دارای نظام پیچیده و گستردهای از ظرایف ارزش های اخلاقی ، عرفانی ، اجتماعی و روان شناسی بوده، شایان توجه است . زیرا فرایند تفسیر اثر هنری طی سه مرحله راهبردی توصیف ، تحلیل و تفسیر، پژوهش ها را به صورت نظاممند توسعه می دهد. نوشتار پیش رو، ضمن مط العه تاریخچه آیکونولوژی و ویژگی ها رگیر به ب ی سرر آی رگونوک افیک نگاره یادشده می پردازد. روش ، آیکونولوژی و گردآوری دادهها به صورت کتابخانه ای و اسنادی است . بررسی ها نشان می دهد نگارگری دوره صفویه بازتاب تحول بنیان های فکری هنرمندان آن دوره بوده که متاثر از شرایط و اوضاع اجتماعی خاص آنها است . بنابراین روش تاویلی مانند آیکونوگرافی موجب بازشناسی و معرفی ارزش های نمادین در این آثار می شود.
خلاصه ماشینی:
"نسخه فالنامه ، از شاهکارهای نفیس هنر شیعی در دوره صفوی ، بر اساس مضامین قرآنی ، وقایع مهم اسلام ، تشیع و داستان هایی از معجزه های قرآن و کرامت های ائمه اطهار(ع ) شکل یافته ، لذا هنرمند صفوی بر اساس باورهای شیعی و با توجه به ویژگی های بینشی ، مضمونی و ساختاری ویژه خویش برای نمایش مفهوم توسل ، نگاره "نجات مردم دریا توسط امام رضا(ع )" را به تصویر کشیده است .
از آنجا که قالب هنر متأثر از قواعد زیبایی شناختی است ، ولی محتوای آن از ارزش ها و اعتقادهای موجود در جامعه نشئت می گیرد، بنابراین برای شناخت عمیق تر یک اثر هنری از دوره ای خاص ، بایستی اطلاعاتی دربارة آن جامعه کسب کرد و از سایر روش های تحقیق واقعیت همچون تحقیقات اسنادی ، تاریخی و غیره نیز بهره برد مانند آثار پانوفسکی که در آنها می توان به وجود روابط متقابل میان سطح کلی یک فرهنگ و سطح جزئی اثر هنری پی برد.
بنابراین تحلیل نحوه خاص نمادپردازی نگاره "نجات مردم در دریا توسط امام رضا(ع )"، ارتباط میان نمادهای تصویری و جهان بینی تصویر با شرایط حاکم بر نگارگران مب تک قزوین و روش های نگاره پردازی آن دوره را مشخص می کند و معنای احتمالی اثر که ورای هدف هنرمند وجود دارد با روش آیکونوگرافیک که متضمن استناد به مستندهای تاریخی است به دست می آید."
(
, 
, 
)
