چکیده:
پیش زمینه و هدف : فقهای مسلمان به هنگام بررسی مسائل جنین و احکام آن از موضوعی با عنوان «استقرار در رحم » یاد کرده اند. منظور از این عنوان در عرف فقها آن است که اگر نطفه (سلول تخم ) در رحم قرار گیرد، مشمول احکام جنین میشود. بر این اساس ، نطفه انسانی اگر در خارج از رحم و در محیط آزمایشگاهی منعقد شود، دیگر مشمول آن احکام نخواهد بود. پرسش اصلی برای نویسندگان مقاله این است که آیا شرط استقرار در رحم ، شرط ناظر به فرد غالب در عصر معصوم است که امکان ایجاد نطفه انسانی در خارج از رحم وجود نداشته که در این صورت ، رحم موضوعیت ندارد، مهم تشکیل نطفه انسانی است یا شرط فعلیت یافتن احکام جنین ، استقرار در رحم است به گونه ای که جنین های تولید شده در خارج از رحم ، هرچند جنین انسانی به حساب میآیند، اما فاقد جایگاه و منزلت انسانی بوده ، مشمول احکام فقهی مترتب بر جنین ، همچون دیه جنین ، ارث جنین ، وصیت برای جنین و حرمت سقط (از بین بردن ) آن نمیشود. مواد و روش کار: این پژوهش به صورت تحلیلی - توصیفی انجام و اطلاعات آن با روش کتابخانه ای جمع آوری شده است . پس از توضیح مفاهیم و مبانی، به واکاوی متون فقهی و حقوقی پرداخته ، یکی از دو دیدگاه درباره شرط بودن استقرار رحم پذیرفته شده است . یافته ها: استقرار در رحم به معنای لانه گزینی سلول تخم در رحم شرط فعلیت یافتن احکام مترتب بر جنین نیست . هرگاه رویان انسانی از ترکیب اسپرم و تخمک مرد و زن
تشکیل شود، صرف نظر از این که در رحم یا در محیط آزمایشگاهی باشد، به واسطه آن
که منشا پیدایش انسان است، دارای حرمت انسانی بوده، از بین بردن آن جایز نیست،
تمام احکام مترتب بر جنین تولید شده در رحم، بر جنین تولید شده در محیط
آزمایشگاهی نیز بار می شود.
خلاصه ماشینی:
"ک: نجفی، ١٤٠٧هـ، ج ٤٢، ص ٣٢٢ - ٣٢٥)، اما نمیتوان رویان های انسانی تشکیل شده در محیط آزمایشگاهی را از دایره این حکم خارج کرد، زیرا از یک سو، در عصر معصوم راهی برای تولید جنین جز لقاح داخل رحمی وجود نداشته است ؛ از سوی دیگر، آن گونه در روایت اسحاق بن عمار آمده است ، ملاک در احکام جنین ، شأنیت نطفه برای انسان شدن است که این شأنیت در شرایط عادی در فضای داخل رحمی به وجود میآید، هرچند میتوان همین شأنیت را در فضای آزمایشگاهی نیز به صورت غیر طبیعی فراهم کرد.
برخی بر این باور هستند که تخمک های بارور شده اضافی، پیش از کشت در رحم هیچ نوع حرمت و احترامی نداشته ، به هر وسیله ای میتوان آنها را نابود ساخت (رمضان البوطی، ١٤٠٩هـ، ص ٧٢) در برابر، گروهی از فقهای اهل سنت با استناد به این که تخمک بارور شده ، در نخستین مرحله انسانیت قرار داشته که خداوند متعال به آن کرامت بخشیده است ؛ از میان سه گزینه : نابود ساختن ، استفاده در آزمایش های علمی و رها کردن آن ها تا مرگ طبیعی، گزینه اخیر حرمت کمتری دارد، چرا که عدوان ایجابی بر زندگی جنین اتفاق نمیافتد (سعدی، ٢٠٠٢م ، ص ٤٧٨) به همین جهت ، در ششمین کنفرانس مجمع الفقه الاسلامی (١٧ـ ٢٣ شعبان ١٤١٠هـ ."