چکیده:
امروزه قاچاق مواد مخدر از جرایم سازمان یافته فراملی به حساب میآید. توزیـع کننـدگان و مصـرف کننـدگان مواد مخدر به تدریج الگوی توزیع و مصرف را از فرایند سنتی به مواد روان گـردان (صـنعتی و شـیمیایی) تغییـر داده اند و این امر تحولات حقوق ماهوی را میطلبد. همچنین موفقیت قانونی در مبارزه با جرم ، بسـتگی کامـل 27 به جامعیت ، صراحت و کارایی آیین دادرسی کیفری دارد. آیین دادرسی کیفری نقطه برخورد حقوق افراد بـا جامعه است که هر دو اهمیت دارند و باید محفوظ بمانند. آیین دادرسی به کار گرفته شده درخصوص جرایم مواد مخدر از اقسام آیین دادرسی افتراقی است ، تعریف آیـین دادرسـی کیفـری جـرایم مـواد مخـدر بـا آیـین دادرسی جرایم دیگر متفاوت است . این تفاوت ها را میتـوان در صـلاحیت دادگـاه انقـلاب ، وجـود مقـررات خاص در مورد قرارهای تامینی، مقررات مربوط به تجدیدنظرخواهی و مقررات مربوط به نحوه دخالـت وکـلا ملاحظه کرد. هدف از تحقیق حاضر، تحلیل قواعد و مقررات شکلی ناظر به نحـوه رسـیدگی بـه جـرایم مـواد مخدر (شامل هرگونه کشت ، ساخت و تبدیل ، نقل و انتقـال ، خریـدوفروش ، اخفـا و نگهـداری و اسـتعمال یـا مداخله در مواد مخدر) است . این پـژوهش از لحـاظ هـدف ، کـاربردی اسـت و بـا اسـتفاده از روش اسـنادی، اطلاعات مورد نیاز تحقیق جمع آوری شده و سپس بـه روش تحلیلـی و توصـیفی مـورد تجزیـه و تحلیـل قـرار گرفت . نتایج حاصل از این بررسی نشان داد که رسیدگی به جرایم مـواد مخـدر تـا حـدود زیـادی بـه صـورت افتراقی است .
خلاصه ماشینی:
"در مرحله تحقیقات مقدماتی در تشکیلات عام دادسـرای عمـومی و انقـلاب شـاهد آن هستیم که یک دادسرای اختصاصی برای رسـیدگی بـه جـرایم مـواد مخـدر ایجـاد نشـده است اما در داخل تشکیلات دادسرای عمومی و انقلاب شعب تخصصـی بـرای رسـیدگی بـه جرایم مواد مخدر بدون تفکیک بین جرایم مواد مخدر سنتی و صنعتی وجود دارد.
در مرحله دادرسـی بـرخلاف دو مرحله کشف جرم و تحقیقات مقدماتی ملاحظه میشـود کـه در نظـام حقـوق کیفـری ایران ، نهاد دادرسی اختصاصی ویژه رسیدگی به جرایم مـواد مخـدر بـه طـور عـام و بـدون تفکیک بین جرایم مواد مخدر سنتی و صنعتی وجود دارد.
کمیسیون جزایی معاونـت آمـوزش و تحقیقـات قـوه قضـائیه در پاسـخ بـه ایـن سـؤال کـه «چنان چه میزان مواد مخدر مکشوفه (هروئین ) بیش از یکصد گرم باشد آیا میتوان به علت درصد خلوص آن با رعایت ماده ٣٨ قانون مبـارزه بـا مـواد مخـدر مجـازاتی غیـر از اعـدام منظور کرد؟ مراد از هروئین ، وصف عرفی و قابلیت استفاده از آن به عنوان هروئین در بازار مصرف است و میزان خلوص و تعیین درصد آن مناط و اعتبار و ملاک عمل نیسـت .
در مرحله دادرسـی بـر خـلاف دو مرحلـه کشـف جـرم و تحقیقـات مقدماتی ملاحظه میشود که در نظام حقوق کیفری ایران ، نهاد دادرسـی اختصاصـی ویـژه رسیدگی به جرایم مواد مخدر به طور عام و بدون تفکیک بین جرایم مـواد مخـدر سـنتی و صنعتی وجود دارد.
بـا توجـه بـه ایـن کـه در نهـاد دادرسـی در رسیدگی به جرایم مـواد مخـدر اعـم از سـنتی و صـنعتی در دادگـاه انقـلاب بـا صـلاحیت اختصاصی- قضایی رسیدگی میشود، به نظر مـیرسـد در دادگـاه انقـلاب نیـز بایـد شـعب خاصی به صورت مجزا به جرایم مواد مخدر سنتی و صنعتی رسیدگی کنند."