چکیده:
ازآنجاکـه مسـجدیکی ازشـاخص تریـن بناهـای معمـاری اسـلامی اسـت ، مطالعـه وپژوهش درباره آن ضروری به نظرمی رسد. مسجد نمایان کننده باورهای قدسـی دردنیای مادی است که علاوه برتامین مکان موردنیاز بازبان کنایـه واشـاره هنـراز رازو رمز دین سخن می گوید، وبه همین دلیل ازاهمیت ویژه ای برخوردار اسـت . واژه «مسجد» به معنی محل سجده است وبه مکانی گفته می شودکه مسلمانان درآن عبادات خویش وفریضه پرفیض نمازرا به جای می آورنـد. ازدیـدگاه نمـادگرایی ، مسجدنمادحضرت حق است . این مقاله با تشریح ویژگی های مسجد، وتـاثیر نمـاز بر معماری به تحلیلی درباره تاثیر دیدگاه های فلسفه اسلامی بر معماری اصلی ترین فضای فرهنگی - مذهبی شهریعنی مسجد می پردازد. مسجدایرانی باحیاطی که نمادبهشت است و٤ایوان بـامقرنس هـای آن بـه عنـوان سرچشمه های ابدی ، تشکیل ٤رودخانه بهشتی را می دهـد. بـا سـقف آسـمانی آن که ، با انعکاس در آب های ازلی حوض مطهر کننده ، کـره ای دربرگیرنـده تمـام گیتی راتشکیل می دهدودرواقع آب عنصری است که می توانـدبانورترکیب شـود وازآنجاکه توانایی عبورروشنایی را از خود دارد به عنصری مقـدس تبـدیل شـده است . آب و نور به مثابه عناصر هویت بخش با یکدیگر ترکیب مـی شونـد وبنیـان
خلاصه ماشینی:
"٦) معماری مسجد امام اصفهان از صفویان تا دوران معاصر رعایت پیوستگی اجزاء در کل ساختمان (مبحـث وحـدت در عـین کثـرت در فلسـفه )، رعایت نظم وسلسله مراتب در بنـا، بحـث بـه کارگیـری نوردر بنـا چـه در داخـل بنـاوچـه / درخارج ازبنا(مبحث نورالانوار در فلسفه )، عبور از طبیعـت و شـناخت طبیعـت (حیـاط ) بـرای رسـیدن بـه ذات حق (سـفرالخلق الـی الحـق )، سـیروحرکـت در فضـا بـرای کشـف رموز(سفر بالحق فی الحق )، رؤیت ذات حق در همه چیزوهمه جا {تک تک عناصـر بـه کــار رفتــه در بنــا معنــی ومفهــوم خــاص خــود دارنــد}(الحق الــی الخلــق بــالحق )، دیدن عنصرطبیعت درفضای معماری برای ارتقاءروح انسان به سـمت درجـات بـالا اشـاره کرد و به رابطه ی شناخت نفس وکیفیت فضای خلق شده توسط معماران بنـا کـاملا پـی برد، که به تفضیل در ذیل به آن پرداخته می شود.
استرلین در بـاره اینکه چرا کاشی بالای جداره داخلی دیوارهای حیاط را نمی پوشاند عقیـده دارد کـه اگـر پوشش کاشی از بالاترین خط دیوار فراتر نمیرود به خاطر صرفه جویی نیست نکته آنسـت که پوشش فقط در مورد سطوحی آن جام می شود کـه بـا چشـم نـاظری حـاظر در حیـاط دیده شود، این امر به علـت نقـش وکـارکردی اسـت کـه بـر عهـده کاشـی گذاشـته شـده اسـت ودرسـت در جـایی کـه آسـمان لاجـوردی ١ آغـاز مـی شـود رسـالت کاشـی پایـان ١- هنرمندان ایرانی اغلب مفاهیم معنوی را به صورت رمزونماد در قالب طرح ونقـش های زیبـا ارائـه می داده اند و رنگ نیز به عنوان یکی از عناصر مهم هنر در فرهنگ وهنر اسلامی از این امر مستثنی نبوده است .
این مباحث بحث شده توسط اسـترلین نشـان مـی دهـد کـه مسـجد بـا پوشش کامل رنگهای سبز زمردگون خود، نماینده عرفانی بهشت است واز سـوی دیگـر آینه آب ، که همان حوض مرکز حیاط است مانند مسجد شاه در حقیقت دری اسـت بـه دنیایی دیگرواز اینجا سمبولیسمی غنی که سـازه سـاخته شـده مسـجد ایرانـی حامـل آن است درک می شود."
(
, 
, 
)
