چکیده:
توسعه سیاسی یا افزایش ظرفیت و کارایی نظام های سیاسی در حل و فصل تضادهای منافع فردی و جمعی، ترکیب مردمی بودن، آزادی و تغییرات اساسی در جوامع همواره به عنوان هدف اصلی جوامع مدنظر بوده است. اگرچه تعاریف و مولفه های مورد نظر گروههای مختلف برای تعریف «ایده آل تایپ» سیاسی متفاوت بوده و از اینرو مسیرهای متفاوتی برای آینده ترسیم شده اند، اما آنجه که در تمامی دیدگاهها درباره توسعه سیاسی زیربنای مشترک است، چشم انداز انسانگرایانه به عنوان هدف توسعه سیاسی است. این نوشتار در پی واکاوی گونه شناسی فرهنگ سیاسی کشورهای اسلامی است که نیل به توسعه سیاسی را ممکن می گرداند.
داده هایی که در مطالعه ی حاضر تجزیه و تحلیل شده اند از پایگاه پیمایش جهانی ارزش ها اخذ شده اند. از این پایگاه، داده های مربوط به سیزده کشور از موج پنجم (سال های 2005 تا 2008) اخذ شده که در مجموع 358/21 پرسشنامه را شامل می شود. در میان این کشورها نه کشور از کشورهای مسلمان هستند. کشور مرجع نروژ که دارای بالاترین نرخ و کشورهای ژاپن، استرالیا و بلغارستان به عنوان کشورهای دارای رتبه های میانی از نظر ارزش های رهاینده و البته دموکراتیک نیز نمونه های دیگر مورد مطالعه هستند.
نتایج تحقیق به دو شیوه و نگاه قابل تفسیر هستند: از منظر نخست نتایج مبتنی بر داده ها به ما یادآور می شوند که فرهنگ سیاسی در کشورها متغیر بوده و می توان فرهنگ سیاسی کشورهای اسلامی را در سه رتبه متفاوت طبقه بندی نمود: در رتبه نخست کشور ترکیه؛ دسته دوم کشورهای ایران، مراکش، مالزی، اندونزی و عراق بالاخره دسته سوم شامل کشورهای مصر، مالی و اردن قرار می گیرد که شدت تفاوت ارزش های آنان با کشورهای دموکراتیک بیشتر است. از نگاه دوم چنین به نظر می رسد که مسیر دموکراسی در کشورهای اسلامی امری ممکن اما متنوع، پیچیده و تامل برانگیز است.
Political development or increasing the capacity and efficiency of political systems for solving the contradiction between individual and collective interests، and combination of popularity، liberty and basic changes، have always been considered as the main goal of societies. Although different groups have presented different definitions for "political ideal type" so different routes have been depicted for future، but the common basis in all views regarding political development is humanistic prospect. This article tries to present a typology of political culture in Islamic countries that will make political development plausible. The data analyzed in this study have been taken from the website of World Values Survey. In the website، the data of thirteen countries related to the Fifth Wave (2005-2008) have been taken consisting 21،358 questionnaires. Among these countries، nine countries are Muslim ones. The highest ranked country is Norway، and Japan، Australia and Bulgaria are in the middle in terms of liberating values and democratic ones. The results are interpretable in two ways: from the first point of view، the data-based results remind us that political culture is variable in different countries and we can categorize the political culture of Islamic countries in three different ranks: Turkey is in the first rank; Iran، Morocco. Malaysia. Indonesia and Iraq are in the second rank; and Egypt، Mali and Jordan are in the third rank which their values are immensely different from democratic countries. From the second point of view، it seems that the route of democracy in the Islamic countries is a plausible but diverse، complicated and reflective one.
خلاصه ماشینی:
نتايج تحقيق به دو شيوه و نگاه قابل تفسـير هسـتند: از منظـر نخسـت نتـايج مبتني بر داده ها به ما يادآور مي شوند که فرهنگ سياسي در کشورها متغير بوده و مي توان فرهنگ سياسي کشورهاي اسلامي را در سه رتبه متفاوت طبقه بندي کرد: در رتبه نخست کشور ترکيه ، دسته دوم کشورهاي ايران ، مراکش ، مالزي ، اندونزي و عراق بالاخره دسته سوم شامل کشورهاي مصر، مالي و اردن قـرار مي گيرد که شدت تفاوت ارزش هاي آنـان بـا کشـورهاي دموکراتيـک بيشـتر است .
از نگاه دوم چنين به نظر مي رسد کـه مسـير دموکراسـي در کشـورهاي اسلامي امري ممکن اما متنوع ، پيچيده و تأمل برانگيز است واژگان کليدي : توسعه، مردم‌سالاری دینی, فرهنگ سیاسی، ارزش‌های رهاینده، کشورهای اسلامی 140 مقدمه فرهنگ سياسي در بياني کلي مبتني بر پيوند سياست و فرهنگ و در بيـان خـاص تـر، اثرات فرهنگ و باورها و ارزش هاي موجود در ساخت فرهنگي جوامع بـر سياسـت را در خود دارد.
مي توان خاطرنشان کرد که امروزه تحقيق درباره فرهنگ سياسي در سه رهيافت عمده قرار مي گيـرد کـه طرفداران هر رهيافت بر نوع متفاوتي از ارزش هاي توده به عنوان مهم ترين عامـل در تقويت دموکراسي تأکيد مي کنند، رهيافت مشروعيت (يا رهيافت حمايت از نظـام ٢)، رهيافت اجتماع گرايان (يا رهيافت سرمايه اجتماعي ٣) و رهيافت توسعه انساني ١(يـا 1.
به اين دليل که دموکراسي «نيازمنـد مجموعـه اي از ارزش هـاي سياسـي و جهت گيري هاي شهروندان مانند تعادل ، تساهل ، مدنيت ، اثربخشي ، دانش و مشارکت اسـت او بر اهميت فرهنگ سياسي بـه عنـوان عامـل اصـلي تحکـيم دموکراسـي تأکيـد مـي کنـد» (ديامونــد، ١٩٩٩: ١٦١).
(
, 
, 
)
