چکیده:
بحث از ریشۀ مسئولیت قهری و قراردادی و وحدت یا تعدد میان آنها، یکی از مهمترین و پراثرترین مباحث مقایسهای بین دو حوزۀ قراردادها و الزامات خارج از قرارداد است؛ امری که همچون حقوق ایران، در بسیاری از کشورها، توسط قانونگذار، بهدرستی مورد قضاوت قرار نگرفته و راه را برای راهنمایی دکترین و رویۀ قضایی هموار کرده است. اما نه رویه قضایی و نه دیدگاه حقوقدانان نظامهای مختلف حقوقی، در این زمینه یکنواخت نیست. در این میان، «تنک» نویسندۀ شهیر چهره بینالمللی فرانسه بهعنوان یکی از برجستهترین حقوقدانان حوزۀ مسئولیت مدنی و مطالعات تطبیقی، ضمن بررسی موضوع در نظامهای مختلف حقوقی، تلاش کرده است همراه با بیان موضع سردمداران دو نظام مهم حقوقی «کامن لا» و رمی- ژرمنی و عمدهترین ایرادها و توجیهات اعتقاد به افتراق این دو مسئولیت، دیدگاه خود را در این زمینه بیان نماید. به نظر میرسد، با بررسی وضعیت موضوع در قانون مدنی ایران، دیدگاه اندیشمند یادشده مبنی بر دوگانگی مسئولیت قراردادی و قهری و درعینحال وحدت عملی میان آنها، در حقوق ایران نیز قابلیت تعمیم دارد.
Discussion of the root of contractual and tortious liability ،and their unity or multiplicity is one of the most important and effective comparative debates between the two fields of contracts and irrecusably obligations (obligations by operation of law، obligations ex delicto); this is the issue which has not been judged correctly by the legislature in the law of Iran and many countries and has paved the way for the guidance of doctrine and case law. But، neither the judicial precedent nor the view of jurists of different legal systems، in this field، is the same. Among others، "Tank"، the famous international French author، as one of the most outstanding lawyers in the fields of civil liability and comparative studies، whilst examining this subject- matter in various legal systems، has attempted to express his view on this issue with the expression of the legal position of the leaders of the two important Common Law and Roman- German legal systems and the most important drawbacks and justifications of belief in distinctions between these two liabilities. It seems that with the review of this matter's position in the civil law of Iran، the view of the mentioned scholar، based on the duality of contractual and tortious liability and yet practical unity among them، is generalizable in the law of Iran، too.
خلاصه ماشینی:
"از سویی نویسندگانی مثل هارپر و جیمز با مفروض دانستن وحدت میان این دو حوزه ، فقط از آثار این وحدت همچون امکان انتخاب میان دو نوع مسئولیت سخن گفته اند، درحالیکه برخی دیگر ضمن ضعیف دانستن رویکرد دکترین حاکم بر حقوق انگلیس ، این تفکیک را لازم و مفید تلقی کرده اند؛ از دیدگاه ایشان ، مسئولیت قراردادی راهی برای اجرای مفاد قرارداد و احترام به اصل حاکمیت اراده است درحالیکه مسئولیت مدنی نتیجه تجاوز به حقوق مشروع است که نباید بیجبران بماند؛ بااین همه ، یادشدگان نیز اقرار نموده اند که تعیین حدود دو نظام بسیار مشکل است (٤٠.
مشابه این ماده نه تنها در حقوق فرانسه که منشأ قوانین موضوع بحث از حیث شکل و غالبا محتوا بوده است وجود ندارد بلکه به اذعان حقوقدانان در سایر نظام های حقوقی هم بی نظیر است (کاتوزیان ، ١٣٧٦، ج ٤، ص ٣٠٧) و همین امر سبب شگفتی و گاه اعتراض حقوقدانان شده است (صفایی و رحیمی، ١٣٨٩، ص ٩٥؛ کاتوزیان ، ١٣٧٦، ج ٤، ص ٣٠٦)؛ بااین همه ، نه تنها مطالب مندرج در ادامه بحث نشان میدهد که این ماده کاملا حائز اهمیت نظری و عملی است بلکه بررسی فقهی موضوع نیز حاکی از دلایلی برای پیش بینی این ماده در عداد مطالب مرتبط است ؛ برای نمونه ، علاوه بر اینکه این ماده میتواند نشانگر ضرورت ارتباط خسارت قراردادی با اراده طرفین باشد، گفته شده است که چون در فقه ، مبنای عمومی مسئولیت نسبت به جبران خسارت ، قاعدة اتلاف و تسبیب است و قاعدة یادشده نیز نسبت به عدم النفع شمولیت ندارد، لذا خسارات قراردادی که نوعا ناشی از عدم النفع هستند، به اراده نسبت داده شده اند تا بیجبران نمانند (محقق داماد و دیگران ، ١٣٨١، ص ٣٥)."