چکیده:
بدل از نقش های دستوری است که به صورت واژه، گروه واژه، جمله و گاه ترکیبی از گروه واژه و جمله، در متن ظاهر می شود و واژه، گروه واژه یا جمله ای را که اصطلاحا "مبدل منه" یا بدل دار، نامیده می شود، از جهت لفظ و معنا، توضیح و بسط و گسترش می دهد. گاه واژه ای مانند "یعنی" یا همانند معنایی آن، رابط بین "مبدل منه" و بدل یا سازه های بدلی می شود که "بدل نما" نام دارد. به مجموع مبدل منه یا هسته بدل و بدل نما و بدل یا سازه های بدلی، گروه بدل دار می گویند. بدل از طریق همسانی، مبدل منه را توضیح می دهد.
در متون کهن فارسی، از نظم و نثر، بدل و سازه های بدلی، کاربرد لفظی و معنایی معتنابهی دارند اما ظهور بدل در متون ادب فارسی معاصر بویژه رمان ها و داستان های سه چهار دهه اخیر، و کاربرد بدل و سازه های بدلی در پردازش متن و بسط گسترش دادن چند وجهی کلام و توان بخشی به نویسنده در هر چه بهتر و شیواتر و زیباتر جلوه دادن سخن، به راستی شگرف و سترگ است.
سازه های بدلی می توانند به همه نقش های دستوری، از جمله نهاد، مسند و منادا، وابسته شوند. به تعبیر دیگر، همه نقش های دستوری و از جمله نقش نهادی ، مسندی و ندایی می توانند به جهت بسط کلام، بدل بگیرند. بدل پذیری نقش ها از مسائل نو و مطرح نشده دستور ساختاری است. بحث اصلی این مقاله، نقش های دستوری و بدل پذیری و بویژه بدل پذیری نقش نهادی، مسندی و ندایی است.
خلاصه ماشینی:
بدل پذيري نهاد ، مسند و منادا ( علمي – پژوهشي ) احمد رستمي زاده دانشجوي دکتري زبان وادبيات فارسي دانشگاه شهيد باهنرکرمان دکتر محمد رضا صرفي استاد گروه زبان وادبيات فارسي دانشگاه شهيد باهنر کرمان دکتر عنايت الله شريف پور دانشيارگروه زبان و ادبيات فارسي دانشگاه شهيد باهنرکرمان دکتر محمد صادق بصيري دانشيار گروه زبان وادبيات فارسي دانشگاه شهيد باهنر کرمان چکيده : بدل از نقش هاي دستوري است که به صورت واژه ، گروه واژه ، جمله و گاه ترکيبي از گروه واژه وجمله ، در متن ظاهر مي شود و واژه ، گروه واژه يا جمله اي را که اصطلاحا "مبدل منه " يا بدل دار، ناميده مي شود، از جهت لفظ و معنا، توضيح و بسط و گسترش مي دهد.
همۀ دستور نويسان براين باورند که بدل ، توضيح يا توضيحات بيشتري دربارة هسته مي دهد (فرشيد ورد ، ١٣٤٨: ٢٣-١٥) برخي از واژة توضيح استفاده نکرده اند ولي عبارات و جمله هايي که براي تعريف بدل به کار برده اند ، بيانگر همين مطلب است : توصيف اسم ديگر (خيام پور،١٣٥٢: ٤-١٣٣)نام ديگر شخص ،شغل يا موقعيت اجتماعي وي (مشکور، ١٣٥٥: ٤-٢٥٣ و خانلري، ٩٣:١٣٥٦ )و توضيحات اضافه در مورد هسته .
٢-بحث ٢-١- بدل پذيري نقش هاي نهادي ، مسندي و ندايي اگر به انواع کلمه و نقش هايي که کلمه ياگروه اسمي در جمله عهده دار مي شود ، دقت کنيم ، در مي يابيم که بدل يکي از نقش هايي است که مي تواند به صورت برخي از انواع کلمه در آيد و با نقش بدلي خود ، ساير نقش ها را از جهات گوناگون ، تغذيه و تقويت کند و بدين صورت ، به آنها وابسته شود.
(
, 
, 
)
