چکیده:
جنبش گولن[1] را میتوان به عنوان یکی از جریانهای اجتماعی اسلامگرا برشمرد که توانسته است در گستره وسیعی توسعه یابد و پس از ترکیه در نقاط مختلف جهان شعبههای گوناگونی را ایجاد نماید. یکی از کشورهایی که پیروان گولن توانستهاند در آن به موفقیتهای خوبی دست پیدا کنند، جمهوری آذربایجان است که پس از فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی در سال 1991 و کسب استقلال شاهد رقابتهای گسترده سیاسی بوده است. برخورد جریانهای سیاسی- مذهبی باکو، نوعی مسابقه برای اسلامیکردن روح مردم کشور که اکثر آنها شیعه و همچنین از اقوام سنی هستند، ایجاد کرده است. ماهیت کثرتگرایانه جامعه جمهوری آذربایجان که لیبرالهای سکولار، طبقه روشنفکر، شیعیان، اقلیتهای غیرترک و از همه مهمتر سنت سکولاریسم را در خود دارد مانعی بر سر راه گسترش و توسعه این جنبش به شمار میآید، اما تاکیدی که این جنبش بر ترک بودن و اسلام میکند، باعث میشود که گروههایی جذب و گروههایی نیز از آن فاصله بگیرند. سوال اصلی این است که دستورکار جنبش گولن در جمهوری آذربایجان چیست و این جنبش و شبکههای رو به گسترش آن در جامعه جمهوری آذربایجان بر مبنای چه نظریهای رشد و گسترش می یابند. در پاسخ به این سوال، فرضیه مطرح این است که با توجه به سیاست انفعالی جنبش گولن، این جنبش در ابعاد سیاسی نمیتواند نقشی مستقیم و کوتاه مدت در تحولات سیاسی و اجتماعی جمهوری آذربایجان داشته باشد، اما با سرمایه گذاریهای بزرگی که در نسل جوان صورت گرفته است، این امر در آیندهی دور محتمل به نظر میرسد. [1]. Gülen Movement
خلاصه ماشینی:
پس از ترکیه بیشترین فعالیت و گسترش جنبش گولن در کشور آذربایجان می باشـد کشوری که پس از فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی در سـال ١٩٩١ و کـسب اسـتقلال شـاهد رقابت های گسترده اسلامی بوده است که هم تحت تأثیر نیروهای داخلی و هم متـأثر از نفـوذ خارجی بوده است و برخورد این نیروهای نفوذ نوعی مسابقه برای اسـلامی کـردن روح مـردم کشور ایجاد کرده است .
برخی معقد هستند که پذیرش رسمی ایـن شبکه در جمهوری آذربایجان خود نشان دهنده ادغام این شـبکه در نظـم سـکولار و اقتـصاد این کشور می باشد و به طور کلی کمک های آشکار این شبکه بـه جامعـه آذری هـم خـالی از تأثیر نبوده است (٢٠١١١٢,Koc).
اما آنچه در درجه نخست در مورد توسیاب دارای اهمیت است ، این می باشد کـه ایـن انجمن در واقع حلقه ای از تاجران ترکیه ای در جمهوری آذربایجان است و باید بـه ایـن نکتـه نیز توجه داشته باشیم که همه اعضای توسیاب هم جز اعضای جنبش گولن نیستند.
مـضاف بـر این که همه گـزارش هـای منتـشره در رسـانه هـای جمهـوری آذربایجـان کـه در ارتبـاط بـا توطئه های ترکیه ای - اسلامی است به طور عمده به جنبش نورجو مربوط است و به ندرت بـه شبکه گولن ارتباط داده می شوند.
بر خلاف بـسیاری از جنـبش هـای احیـای اسـلامی کـه بـا جامعـه سـکولار جمهـوری آذربایجان درگیر شده اند و برخوردهایی داشته اند، جنبش گـولن همـواره خـود را بـه عنـوان جنبشی اجتماعی مطرح کرده است که به دنبال ادغام در نظم و ساختار سکولار جامعه اسـت نه اینکه در پی سرنگونی این ساختار باشد.
-Aliyev, Fuad (2012), "The Gulen Movement in Azerbaijan ", Avalible at: http://www.