چکیده:
کارآمدی نظام جمهوری اسلامی ایران از جمله موضوعاتی است که علیرغم اهمیت آن، معیارها و شاخصهایی برای ارزیابی و سنجش آن ارائه نشده است. ازاینرو، سؤال اصلی پژوهش حاضر این است که «کارآمدی نظام جمهوری اسلامی ایران چگونه ارزیابی میشود و این نظام بر اساس شاخصهای کارآمدی چه وضعیتی دارد»؛ بنابراین، با یک رهیافت نظری جدید، کارآمدی با توجه عناصر و ارکان نظامهای سیاسی،یعنی ایده، ساختار، کارگزار و رفتار تعریف شده، سپس شاخصهای کارآمدی مرتبط با هر یک از این ارکان ارائه شده است. در گام بعدی، با عنایت به این شاخصها، مدلی برای ارزیابی کارآمدی نظام جمهوری اسلامی ارائه شده است. مدل ارائهشده علاوه بر بازنمایی وجوه مشترک نظام جمهوری اسلامی ایران با سایر نظامهای سیاسی، ابعاد و ویژگیهای خاص این نظام را نیز بازنمایی میکند. علاوه بر این، برخی مصادیق کارآمدی این نظام در هر یک از سطوح مذکور ذکر شده است.
خلاصه ماشینی:
به بیان دیگر، در ارزیابی کارآمدی یک سیستم ، علاوه بـر اندازه گیری توان واقعی آن سیستم در تحقق اهداف از پیش تعیین شده برای آن و تـأمین انتظارتی که متوجه آن است ، مردم آن جامعه نیز باید به ایـن ارزیـابی برسـند کـه نظـام موجود توانایی حل مشکلات و رفع نیازهای آن را داشته یا آنکه قصد حل مشـکلات و رفع نیازهای اساسی آنها را دارا میباشد.
توضـیح آنکه هر نظام سیاسی، مبتنی بر مجموعه ای از ایده ها، وضع مطلوبی را برای خود تصـور میکند و به شهروندان خود نوید تحقق آن را میدهد، اما ایده ها برای تحقق یافتن و بـه عینیت پیوستن نیازمند آن هستند تا در چارچوب ساختارها تجسـم یافتـه تـا بـا فـراهم کردن شرایط منع و ترغیب بـر کـارگزاران (فـاعلان درون خـود) پیامـدهای مطلـوب و مدنظر را ظاهر سازند؛ بنابراین ، در حالی که ایده ها به مثابه نهاده های نظام هـای سیاسـی عمل میکنند و ساختارها نیز به مثابه دستگاه پردازشگر، کارگزاران به مثابه توانایی هـای نظام های سیاسی تصور میشوند که با برخورداری از توانایی های پنجگانـه اسـتخراجی، تنظیمی، توزیعی، نمـادین وپاسـخگویی قادرنـد تـا بـا رفتارهـای مناسـب و مطلـوب ، خروجی های موردانتظار، رضایت بخش و تضمین کننده بقای سیسـتم را تولیـد کننـد.
از این رو، در تعریف کارآمدی نظام های سیاسی میتوان گفت که یک نظام سیاسی زمـانی کارآمد تلقی میشود که علاوه بر کارآمـدی در سـطح ایـده ، بـا دارا بـودن سـاختارهای کارآمد و کارگزاران شایسته بتواند با بروز رفتارهای مناسب و مطلوب ، در تحقق اهداف خود موفق بوده ، به گونه ای که حداکثر رضایت را برای شهروندان خود به ارمغان آورده و تا حدممکن به انتظارت آنها جامه عمل پوشانده تا از رهگذر آن ، بقا و استمرار خـود را تضمین کند.