چکیده:
ساختار فضایی نظام شهری، موقعیت و جایگاه شهرهای یک منطقه در ارتباط با سایر شهرهای آن منطقه را مشخص میسازد. این پژوهش ، با هدف دستیایی به شناخت تفاوتها و پیوندها، به بررسی پویش ساختار فضایی نظام شهری استان کرمان طی سالهای ١٣٣٥ تا ١٣٩٠ پرداخته است . روش پژوهش توصیفی- تحلیلی، روش گردآوری دادهها اسنادی- کتابخانه ای بوده و برای تجزیه و تحلیل دادهها از شاخص های توزیع نقطه ای، نزدیکترین همسایگی، پراکندگی موران و مدل کریستالر استفاده شده است . نتایج پژوهش حاکی از پویش ساختار فضایی نظام شهری استان کرمان به سوی تمرکز و خوشه ای شدن گرایش دارد. از جمله عوامل موثر بر پیدایش چنین ساختار فضایی در نظام شهری استان ناشی از بسط روابط سرمایه داری و نابودی شیوههای تولید سنتی در روستا در دورة ١٣٤١ تا ١٣٥٧، نامناسب بودن نظام بانکی، خروج شدید سرمایه از کشور، کاهش تولیدات اقتصادی، نارسایی در تعاملات بین المللی به دنبال تحریم اقتصادی و انتقال سرمایه های راکد به بخش خدمات، جنگ تحمیلی، تنش های سیاسی کشور افغانستان، اختلاف سطح درآمدها بین شهر و روستا و همچنین اختلاف زیاد سطح زندگی بین جوامع روستایی و شهری، مهاجرت های گسترده روستائیان به شهرها میباشد. اجرای سیاست تمرکز زدایی مداوم، تقویت شهرهای سیرجان، رفسنجان، بم و جیرفت ، تقویت شهرهای کوچک با نگاه مدیریت فضای روستایی، ایجاد شهر یا شهرهای جدید در ناحیه مرکزی- جنوبی استان، تقویت سیستم حمل و نقل برون شهری به منظور گسترش ارتباط میان نقاط شهری استان و توجه به آمایش نظام فضایی شهری کشور میتواند به حل مشکل تمرکز و الگوی خوشه ای در نظام شهری استان کرمان کمک نماید
خلاصه ماشینی:
"جدول ٤- طبقه بندی تعداد و جمعیت نقاط شهری استان کرمان (٩٠-١٣٣٥) / / / / / / / / / / / / / / / / (مأخذ: زنجانی و همکاران، ١٣٨٢؛ نتایج سرشماریهای عمومی نفوس و مسکن ١٣٣٥ تا ١٣٩٠) اگرچه میزان نخست شهری در استان کرمان همواره کاهش یافته ، اما از بررسی نقشه های توزیع فضایی شهرهای نظام شهری این استان با استفاده از شاخص های مطرح شده در قسمت روش پژوهش ، مشخص گردید که پراکندگی شهرهای آن تا حدودی به سمت تمرکز و خوشه ای شدن گرایش داشته است (شکل های ١ تا ٧).
بررسی شاخص پراکندگی موران در نظام شهری استان کرمان نشاندهندة آن است که پراکنش شهرها در دوره ٥٥ ساله ١٣٣٥ تا ١٣٩٠ از یک الگوی پراکنده به یک الگوی تقریبا تصادفی تبدیل شده و در صورت ادامۀ این روند، به سمت خوشه ای شدن حرکت خواهد کرد.
985 4 534441 660962 642875 534441 660962 642875 534441 534441 1 - (مأخذ: محاسبات نگارندگان) از بررسی مجموع جمعیت طبقات و میانگین فاصله شهرهای هر طبقه از یکدیگر مشخص میگردد که ساختار فضایی نظام شهری استان کرمان با شرایط ایدهآل مدل، فاصلۀ قابل ملاحظه ای دارد.
پیشنهادها در پایان با توجه به بررسی انجام شده در این پژوهش ، برای نظام فضایی شهری استان کرمان، پیشنهادهای راهبردی زیر را میتوان مطرح نمود: - اجرای سیاست تمرکز زدایی مداوم و نه مقطعی و نیز الزام به رعایت برنامه های آمایش منطقه ای در تصمیم ها و اقدامهای صورت گرفته در تمامی شهرهای استان ."