چکیده:
برداشتهای مکرر از چاههای بهرهبرداری مجاز و غیرمجاز موجب شده که میزان تغذیه سفره آبهای زیرزمینی از راههای مختلف نتواند با مقدار برداشت از آن به تعادل برسد و اثرات جبرانناپذیری از جمله بیلان منفی آب زیرزمینی و کاهش غیرقابل برگشت حجم آبخوان را سبب شود. در مطالعهی حاضر، وضعیت تعادلی حوضهی آبریز نیشابور با استفاده از محاسبهی آب تجدیدپذیر و شاخص(نسبت مصرف به آب تجدیدپذیر) در سه وضعیت سال آبی نرمال، خشک و تر مورد بررسی قرارگرفت. نتایج نشان داد که حوضهی آبریز نیشابور در وضعیت عدم تعادل بیلان قرار دارد. با توجه به اینکه بیش از 95% برداشت از منابع آب زیرزمینی برای مصارف کشاورزی میباشد، بنابراین الگوی کشت بهینه براساس مقادیر آب تجدیدپذیر در منطقه با هدف تامین حداکثر سود کشاورزان تعیین شد که براساس نتایج، حدود 43000 هکتار از اراضی منطقه تحت آبیاری غیرمجاز میباشند. همچنین نتایج حاصل از تحلیل حساسیت مدل برنامهریزی ریاضی نشان داد که در دو وضعیت آب تجدیدپذیر(تر سالی و خشکسالی) قیمت سایهای آب در فصل بهار بین مقادیر(7/804 تا 1607)، تابستان(200 تا 3050) و پاییز و زمستان بین (0 تا 430) ریال میباشد. نتایج تخمین تابع تقاضا و سنجش میزان واکنش کشاورزان به تغییرات قیمت آب نشان داد که با تغییر قیمت آب، انگیزهی تغییر الگوی کشت، تخصیص مجدد و مصرف بهینهی آب با کشت محصولات کم آب تر و صرفهجویی در مصرف آب در کشاورزان بهوجود میآید. طبقه بندیJEL: C61, Q01, Q20, Q25
Excess exploitation of groundwater has caused negative balance and irreversible decline of aquifer volume. In the present study، water balance of Neishabur catchment calculated using renewable and consumption index {consumption ratio to renewable water} in three years of normal، wet and dry weather. The optimum cropping patterns based on renewable water levels in the region was determined. The results showed that about 43،000 hectares of land were irrigated illegally. Also، the results of the study showed that shadow price of water in the spring was between 804.7 -1607، in summer between 200 -3050 and in autumn and winter between 0 -430 Rials. Estimates of farmers، response to changes in water prices showed that with increase in water prices، the probability of using water more efficiently would increase.
خلاصه ماشینی:
"عوامل بیلان تخلیه (میلیون مترمکعب در سال ) تغذیه (میلیون مترمکعب در سال ) چاه کشاورزی 876/84 175/36 چاه شرب بهداشت صنعت 36/96 24/02 قنات - 0/39 چشمه 0/46 0/092 ورودی زیرزمینی - 449/8 بارش - 30/48 رواناب سطحی - 20/43 خروجی زیرزمینی 6/49 - مجموع 920/75 700/67 کاهش حجم ذخیره (مترمکعب در سال ) ٢٢٠/٠٨- - منبع : آمار و اطلاعات مطالعات پایه منابع آب ، ١٣٩١ جدول ٥- مقادیر آب تجدیدپذیر(RW)، مصرف و شاخص پایداری منابع آب حوضه مقدار آب تجدیدپذیر (RW) مصرف (C) نسبت مصرف به آب تجدیدشونده (میلیون مترمکعب ) (میلیون مترمکعب ) C/RW نرمال ٨٩-٩٠ 371/26 700/31 1/88 ترسالی شدید ٧٦-٧٧ ٦٢٥/٢ 1027/01 1/64 خشکسالی شدید ٨٦-٨٧ ٣٠٢/٤٥ 662/39 2/19 منبع : یافته های تحقیق جدول ٦- الگوی کشت و سود ناخالص در شرایط بهینه و فعلی سطح زیرکشت بهینه فعلی محصولات خشکسالی ترسالی گندم 26653 9193/5 9703 جو 16312 6725 7150 چغندرقند 14649 2470 1420 پنبه 0 3548 0 کل سطح زیرکشت (هکتار) ١٨٢٧٣ ١٨٣٣٨/٥ ٦١١٦٢ سود ناخالص (میلیون ریال ) ٨٣/٦٩ ٩٧/٧ مقدار آب تخصیص یافته به ٣٠٢/٤٥ ٦٢٥/٢ ٩٦٢/٧٣ کشاورزی(میلیون مترمکعب ) منبع : یافته های تحقیق 4500 4000 3500 3000 2500 2000 1500 1000 500 0 0 50 100 150 200 250 300 350 مقدار آب (میلیون متر مکعب ) شکل ٢- تابع تقاضای آب در شرایط خشکسالی"