چکیده:
چکیده عطار از جمله شاعرانی است که طنز را دستمایۀ انتقادهای سیاسی و نابرابریهای اجتماعی عصر خویش قرارداده است. اوبرای بیان بسیاری از بی عدالتیها و بی رسمیهای اجتماع آن روز از زبان اشخاص تمثیل، نگاه نقادانه را با لحن طنزی می آمیزد.طنز یکی از شیوه های کلام است که هدف آن اصلاح و تزکیه است. شاعر یا نویسنده با هدف تعلیم و اصلاح دست به آفرینش طنز میزند و در این راه از شگردهای گوناگونی برای بیان مقاصد خود سود میجوید. از جمله عوامل طنزآفرین در اسرارنامه عبارتند از: خلق موقعیتهای طنزآفرین، حضور شخصیتهای دیوانه وساده لوح، ترکیبهای زبانی، استدلال اشتباه از مقدمات، پاسخ غیرمنتظره (جواب هنری)، تشبیه به حیوانات،خراب کردن سمبل ها، پارادوکس(متناقضنما) و... . مطالعۀ شیوه های طنز در اسرارنامه نشان می دهد که عطار از انواع هنجارگریزی های زبانی و معنایی در متن سود جسته تا در خواننده ایجاد شگفتی وآشنایی زدایی کند. در بیشتر حکایت های اسرارنامه آفرینش طنز حاصل شگفتی سازی درگفت وشنود دو طرفه است وکردار کمتر دیده می شود. حکایت پردازی از شیوه های پرکاربرد برای استدلال در متون تعلیمی وعرفانی است عطار از طریق این تمثیل ها سیر حوادث وگفت وگوها را به اقتضای شخصیت ها در زمینه ای متناسب با اندیشه ومقصود خود به پیش می برد ، جهل وخرافه تودۀ مردم را به ریشخند می گیرد و به انتقاد ازعوام فریبی و ریاکاری طبقۀ حاکم می پردازد. در این نوشتار قصد داریم به بررسی شگردهای طنزآفرینی در اسرار نامه بپردازیم.