چکیده:
بررسی تطبیقی خرد در «شاهنامه» و «الأدبالصغیر و الأدبالکبیر» حسین تکتبار فیروزجائی* علی شمساللهی چکیده حکیمان ایران باستان به اندرزهای اخلاقی و مضامینی چون خوشاخلاقی، سیاست، زهد، دوستی و بخصوص خرد وخردورزی گرایش شدیدی داشتهاند. این اندرزها و مضامین از راه ترجمۀ متون پهلوی به عربی به ادبیات عرب راهیافت و استقبال مردمان عرب از فرهنگ ایران زمین را درپیداشت که اعتراف محققان و اندیشمندان عرب به تأثیر فرهنگ ایرانیان، گواه براین مطلب میباشد. عنصر خرد بعنوان یک اندیشة ایرانی و بعنوان یکی از عناصر پیشبرد حیات بشریت به اوج قلةتعالی و انسانیت، در آثار ادیبان مختلف سرتاسر جهان نمودی بس آشکار دارد. از نمونۀ این آثار کتاب «الأدبالصغیر و الأدب الکبیر» ابنمقفع و کتاب «شاهنامۀ» حکیم ابوالقاسم فردوسی است که مضامین خردی همچون عناصری پویا در هر دو اثر بهچشم میخورد. مشابهت مضمون» خرد و خردورزی» در این دو اثر بیانگر مشترک بودن منابع مورد استفادة نویسندگان و سیراب شدن از سرچشمههای خرد ناب حکیمان ایران باستان است. نگارندگان این مقاله برآنند تا با بررسی تطبیقی عناصر مشترک خردی در آثار مذکور و بیان شباهتهای مضمونی واژة خرد، اثبات نمایند که ابنمقفع و فردوسی در تألیف اثرشان از منبعی واحد بهره جستهاند. واژههای کلیدی: خرد، ابنمقفع، فردوسی، شاهنامه، الأدبالصغیر و الأدبالکبیر
خلاصه ماشینی:
"پژوهشـــگران در این جســـتار برآنند تا با بررســـی تطبیقی مضـــامین خردی در شـــاهنامه و الأدب الصغیر و الأدب الکبیر و بیان شباهت های این مضمون و بررسی و تحلیل موارد مشابه و تعیین منابع مورد استفاده پیرامون مباحث مطرح شده ، به این پرسش ها پاسخ دهند: ١- فردوسی و ابن مقفع دربارة مفهوم خرد و خردورزی چه دیدگاهی دارند و موارداشتراک و اختلاف دیدگاه های آنها چیست ؟ ٢- چه عواملی ســبب شــده اســت تا این ادیبان ، دیدگاه ها و نقطه نظرات مشــابهی پیرامون خرد داشته باشند؟ ١-٢- پیشینۀ تحقیق پیرامون خرد و خردگرایی در شاهنامۀ فردوسی، پژوهش های گوناگونی صورت گرفته است که از آن جمله میتوان به کتاب «خردگرایی در شاهنامۀ فردوسی» اثر نصرت صفینیا، انتشارات واژه آرا، ١٣٨٧ و همچنین کتاب «خردگرایی فردوســی»، اثر علیمحمد ســجادی، تهران ، ١٣٧٧ اشاره نمود.
فردوســـی نیز معتقد اســـت خرد میتواند زبان را در خدمت خود قراردهد و بهترین ها را برگزیند: خرد گر ســـخن برگزینــد همی همــان را گزینــد کــه بینــد همی ( فردوسی،١٣٨٧/ ١ : ٢) کســـی کاو خرد دارد و باهشـــی نـبــایــد گـزیــدن جـز از خــامشــــی (همان / ٣ : ٢٠٨٤ ) ٢-٥- ریشۀ مشابهت بیتردید فردوسی و ابن مقفع ، همانند سایر ادیبان و شاعران مسلمان تحت تأثیر قرآن کریم قرارگرفته اند و تأسی آنها از این کتاب آسمانی، مهم ترین عامل وجود مضامین خردی مشترک در ادبیات این دواست اما بررسی سخنان مرتبط با مضمون خرد در شاهنامه و الادب الصغیر و الادب الکبیر، نشـــان میدهد که شـــباهت های فراوانی بین آثار مذکور وجود دارد که نشـــان از تأثیرپذیری فردوسی از ابن مقفع و یا تأثیرپذیری این دو از خردمندان پیشین و به خصوص اقوال بزرگمهر حکیم دارد."