چکیده:
اولین گام برای طراحی و تأسیس یک بانک اسلامی، شناخت کامل ماهیت و نقش بانک متعارف یا غربی است. به بیان دیگر تا موضوع به درستی شناخته نشود نمیتوان حکم آن را به درستی استنباط کرد. تلقی کنونی که از ماهیت بانک در میان اندیشمندان حوزه بانکداری اسلامی وجود دارد آن است که بانک غربی یک نهاد واسطه مالی یا واسطه وجوه است که پساندازهای مردم را به صورت سپرده و در مقابل پرداخت بهره یا ارائه خدمات جمع میکند و آنها را در قالب وام و در مقابل دریافت بهره در اختیار افراد متقاضی قرار میدهد. در این رویکرد آنچه با معارف اسلامی در تعارض قرار میگیرد، قرض ربوی است و بر این اساس تمرکز مطالعات بانکداری اسلامی بر حذف ربا از ترتیبات و قواعد بانک متعارف بوده است. در این مقاله با بررسی تحولات بانک و ترتیبات حاکم بر آن و متون اقتصادی مرتبط با حوزه بانکداری نشان داده شده است که بانک متعارف، نهاد خلق پول در اقتصاد است و تقلیل آن به یک نهاد واسطه مالی همچون سایر نهادهای مالی تصویر صحیحی از ماهیت بانک ارائه نمیکند. با توجه به جایگاه و نقش پول در اقتصاد و آثار خلق پول بانکها در آن، برای طراحی یک نظام بانکداری اسلامی ضروری است که این تلقی از ماهیت بانک مبنای مطالعات بانکداری اسلامی قرار گیرد.
The first step for designing an Islamic bank is to understand the nature and role of conventional or western bank completely. In other words، if the subject in not understood، it is impossible to infer its sentence. The current understanding of the bank nature among the Islamic banking scholars is that a western bank is a financial intermediary which collects people's savings as a deposit and offers interest or services and then makes loan with these funds and receive interest. In this approach، the loan with interest contradicts to Islamic teachings، so Islamic banking studies focus on eliminating the interest (Reba) from the arrangements and rules of conventional banking. In this paper according to the investigating the evolution of bank and its arrangements and economic literatures about banking، we show that conventional bank is an institution of money creation in an Economy، and reducing it to a financial intermediary isn't correct. So according to the role of money in an Economy and the effects of money creation of banks in it، this understanding of bank nature must be considered as a basis for designing and establishing an Islamic banking system.
خلاصه ماشینی:
با توجه به جایگاه و نقش پول در اقتصاد و آثار خلق پول بانکها در آن، برای طراحی یک نظام بانکداری اسلامی ضروری است که این تلقی از ماهیت بانک مبنای مطالعات بانکداری اسلامی قرار گیرد.
به عنوان نمونه میشکین<FootNote No="194" Text=" Mishkin"/> (2004، ص34) در کتاب «اقتصاد پول، بانکداری و بازارهای مالی<FootNote No="195" Text=" The Economics of Money, Banking and Financial Markets"/>» خود که به عنوان متن درسی در بسیاری از دانشگاههای دنیا تدریس میشود، بانک را جزء واسطههای مالی<FootNote No="196" Text=" Financial Intermediaries"/> طبقهبندی میکند که سپردهها را از افراد و نهادها میپذیرند و از سوی دیگر وام اعطا میکنند.
"/> (2014) در مقالهای که توسط بانک انگلستان<FootNote No="209" Text=" Bank of England"/> -که بانک مرکزی انگلستان محسوب میشود- چاپ شده است، بر عدم انطباق رویکرد ضریب فزاینده به خلق پول بانکها و ماهیت واسطه مبادله بودن آنها با عملکرد بانکها در واقعیت تأکید میکند: «یکی از تصورات غلطی که درباره بانکها شایع است، این میباشد که بانکها همچون واسطههای مالی عمل میکنند، یعنی سپردههایی که پساندازکنندگان در اختیار آنها قرار دادهاند را وام میدهند.
نکته حائز اهمیت که مربوط به این مقاله میشود، آن است که رویکرد مختار اقتصاددانان مسلمان در تحلیل خلق پول –رویکرد ضریب فزاینده- مؤید و سازگار با نگاه ایشان به ماهیت بانک به عنوان یک نهاد واسطه مالی است.
بر اساس آنچه در این بخش بیان شد، تلقی مشهور در میان اقتصاددانان مسلمان در باب ماهیت بانک متعارف یا ربوی آن است که بانک متعارف یک نهاد واسطه مالی یا همان واسطه وجوه است که در چارچوب رویکرد ضریب فزاینده پولی اقدام به خلق پول میکند.