چکیده:
فقه اهداف ناظر به نظریهای است که از مجموعه ادبیات فقهی، اصولی، اجتماعی و اقتصادی شهید سید محمدباقر صدر قابل استخراج است. این نظریه تلاش میکند ادبیات فقهی را با توجه به اهداف عالی شریعت بازخوانی و بازسازی کند.سید عبدالمطلب رضا در کتاب فقهالاهداف فی فکر شهید صدر تلاش کرده است مجموعه گزارههای این نظریه را استخراج و استنباط نموده و آن را با نظریه مقاصد سنجیده و منظومهای از اهداف عالی شریعت را به تصویر بکشد.نوشته حاضر تلاش میکند با مرور بر این کتاب به نقد صوری و محتوایی آن بپردازد
خلاصه ماشینی:
گرچه حکمت و مصلحت از پایههای تفکری دیدگاه شهید صدر بوده است و مکتب امامیه نیز بر آن صحه میگذارد، بهلحاظ استنباطی استناد به چنین اموری برای کشف حکم شرعی میسر نبوده و حتی گشودن چنین بابی بهسبب نبود انضباط علمی در آن، همراه با مشکلات و خطرات جدی است؛ همچنین، درنظرگرفتن اهداف شریعت که از جانب شارع بیان شده است و توانمندی فهم حکم از آن وجود دارد، جدای از مصالح، امری لازم است؛ البته برخی اندیشمندان مقاصد نیز به این امر توجه داشته و بر این باورند که منظور از مصلحت، محافظت از مقاصد شرع است.
نظریه مقاصد شرعی برای کشف مقصد به اموری چون قول صحابه، قیاسهای ظنی، مصالح مرسله و استحسان و مانند آن پرداخته است؛ حالآنکه در فقه اهداف نزد شهید صدر و دیگر فقهای امامیه کشف هدف و مقصد از طریق نصوص قطعی، احکام قطعی عقل و استقرا میسر است.
نمونۀ دیگر تأثیر فهم اجتماعی در استنباط ضرورت وجود رهبر برای امت در زمان غیبت است؛ یعنی بر فرض اینکه قرار باشد اهداف اجتماعی بر مقتضیات زمان تطبیق داده شود و فقه در قالب اجتماعی خود تحقق یابد، نیازمند رهبری سیاسی هستیم؛ از همین رو است که صاحب جواهر به شبهۀ عمومیتنداشتن ولایت پرداخته و بر این باور است که اگر ولایت عمومیت نداشته باشد، بسیاری امور متعلق به شیعه رها خواهد ماند.