چکیده:
هنر شاعران در این است که با استفاده از شگرد هنجارگریزی که از جمله وجوه "رستاخیز واژگان" است به کلمات جان بخشیده و علاوه بر ایجاد زیبایی در کلام خود باعث لذت ادبی مخاطب شوند. ماهیت فرامنطقی، عقلی و عرفی معانی و حقایق عرفانی از یک سو و محدودیت حوزه کارآیی زبان از سوی دیگر باعث شده است که عارفانی همچون ابنفارض و مولوی از زبان و بیانی هنجارگریخته استفاده نمایند. در این جستار با استفاده از روش توصیفی- تحلیلی به نقد و بررسی هنجارگریزی معنایی در سروده های "مولوی" و "ابن فارض" پرداختهایم. با واکاوی در سرودههای این دو شاعر درمییابیم که بنیادیترین دلیل وجود هنجارگریزی، ویژگی بیانناپذیری تجربة عرفانی است. هنجارگریزی در سرودههای مولوی بیشتر است، چرا که وی بسیار آگاهانهتر از "ابنفارض" با تناقض بازی در سطح زبان میکوشد زبانی تازه بیافریند. تشبیهات حسی به حسی در سرودههای او با توجه به مشرب عرفانی و معنویش بسامد معناداری را به خود اختصاص داده است. هرچند مولوی برخلاف ابنفارض یک واژه را با علاقههای گوناگون در معانی مختلف بکار میگیرد و اقتصاد زبانی زیبایی عرضه مینماید، لیکن هنجارگریزی ناشی از حسآمیزی انتزاعی و استعارههای مکنیه در سرودههای ابنفارض زیباتر است
خلاصه ماشینی:
هنجارگریزی معنایی در شعر مولوی و ابن فارض دکتر روح الله صیادی نژاد١، منصوره طالبیان چکیده هنر شاعران در این است که با استفاده از شگرد هنجارگریزی که از جمله وجوه "رستاخیز واژگان " است به کلمات جان بخشیده و علاوه بر ایجاد زیبایی در کلام خود باعث لذت ادبی مخاطب شوند.
هنجارگریزی در سروده های ابن فارض بسامد بیشتری دارد یا سروده های مولوی ؟ پیشینه و روش تحقیق در زمینه هنجارگریزی کتاب ها و مقالات گوناگونی نوشته شده است ؛ در ادب عربی علاوه بر "احمد محمد ویس " که هنجارگریزی را به صورت مبسوط در دو کتاب "الإنزیاح من منظور الدراسات الأسلوبیۀ "، "الإنزیاح فی التراث النقدی و البلاغی " ١ مورد بررسی قرارداده است ، "سلیم سعدانی " کتاب "الإنزیاح فی الشعر الصوفی ، رائیۀ الأمیر عبدالقاهر نموذجا" ٢ در سال ٢٠١٠ را به رشته تحریر درآورده است .
ب. ٣) تشبیه ابن فارض و مولوی در جهان گسترده ذهنی شان تشبیه را برای خلق تصاویر آسان تر دیده اند، چراکه در حال سفر دائمی از جهان خارج به دنیای درون هستند و وسیله آنان برای بیان آن چه می بیند و درک می کند اشیاء است که از آن به وفور در تشبیهات خود استفاده کرده و به تصویرسازی پرداخته اند؛ از این رو تمام انواع تشبیه را می توان در سروده های آنان دید.
بررسی های انجام شده نشان از آن دارد که در سروده های ابن فارض و مولوی تشبیه فشرده گسترۀ فراوانی را به خود اختصاص داده است که این تشبیهات از لحاظ حسی و عقلی به چهار دسته تقسیم می شوند.