چکیده:
در نتیجه تغییر چشمانداز اقتصاددانان از تأکید بر سرمایه فیزیکی و سپس سرمایه انسانی به سرمایه اجتماعی، محیط اجتماعی کسبوکار بهعنوان یکی از محیطهای دربرگیرنده کسبوکارها از اهمیت زیادی برخوردار شد. بهرغم این تحولات، با نگاهی به قوانین برنامه توسعه کشور (برنامه چهارم و پنجم) و سند چشمانداز میتوان گفت که تاکنون نظام تدبیر در ایران، توجه به بهبود محیط کسبوکار را موضوعی مستقل از ارتقای سرمایه اجتماعی در نظر گرفته است. این نوشتار تلاش دارد تا با روش توصیفی ـ تحلیلی و استفاده از شیوه مطالعات اسنادی به این پرسشها پاسخ دهد که سرمایه اجتماعی چه نقشی در بهبود محیط کسبوکار دارد؟ اگر سرمایه اجتماعی در بهبود محیط کسبوکار نقش دارد، آیا نهادهای دولتی میتوانند با اتخاذ برخی رویهها و سیاستها و تدوین قوانین، سرمایه اجتماعی کشور را کاهش یا افزایش دهند؟ پرسش اخیر، درصدد روشن کردن زاویه دید جدیدی برای بحث جاافتاده در میان سیاستگذاران و قانونگذاران ایران است: «نهادهای دولتی بر محیط کسبوکار تأثیر میگذارند». این نوشتار نشان میدهد که ادبیات رو به رشدی در مورد تأثیر نهادهای دولتی بر سرمایه اجتماعی و از این طریق بر محیط کسبوکار وجود دارد (سرمایه اجتماعی بهعنوان متغیر واسطهای). در میان نهادهای دولتی، نقش قوه مقننه در ارتقای سرمایه اجتماعی بسیار حیاتی است، چنان که حداقل، تجربه کانادا و اسپانیا نشان میدهد. نوشتار حاضر با بررسی هم پیوندی محیط کسبوکار و سرمایه اجتماعی و نقش نهادهای دولتی در بهبود سرمایه اجتماعی، توصیههای تقنینی مشخصی را برای ارتقای وضعیت سرمایه اجتماعی در ایران ارائه خواهد داد.
Business social environment as one of environments of surrounding business was of great importance as a result of the economists perspective change، from emphasis on physical capital and then human capital to social capital. Despite these changes، we can say Iran governance has deemed that improving business environment is independence of promoting social capital، with looking at Development Plan Acts (fourth and fifth Plans) and Iran’s Vision 2025. This paper tries to answer these questions by the descriptive-analytical method and use of document method: what is the role of social capital in improving business environment? Suppose the social capital improves business environment، do state institutions can increase or decrease social capital by taking some process، making some policies and passing some acts. The latter question is important for creating a new perspective in Iran. Policy makers and legislators in Iran have accepted “the effect of state institutions on business environment”. The paper will discuss in a growing literature about the effect of state institutions on social capital and then business environment (social capital as an intermediate variable). At least، Canada and Spain’s experiences confirm the role of legislature in improving social capital is crucial. After analyzing associating social capital with business environment and the effect of state institutions on social capital، this paper will provide legislative recommendations for promoting social capital in Iran.
خلاصه ماشینی:
این نوشتار تلاش دارد تا با روش توصیفی ـتحلیلی و استفاده از شیوه مطالعات اسنادی به این پرسش ها پاسخ دهد که سرمایه اجتماعی چه نقشی در بهبـود محـیط کسب وکار دارد؟ اگر سرمایه اجتماعی در بهبود محیط کسب وکار نقش دارد، آیا نهادهای دولتی میتوانند با اتخاذ برخی رویه ها و سیاست ها و تدوین قوانین ، سـرمایه اجتمـاعی کشـور را کـاهش یـا افـزایش دهنـد؟ پرسش اخیـر، درصـدد روشـن کـردن زاویـه دیـد جدیـدی بـرای بحـث جاافتـاده در میـان سیاسـتگذاران و قانونگذاران ایران است : «نهادهای دولتی بر محیط کسب وکار تأثیرمیگذارند».
در نتیجه این تغییـر چشـم انـداز اقتصـاددانان ، محـیط اجتمـاعی کسـب وکـار بـه عنـوان یکـی از محیط های دربرگیرنده کسب وکار از اهمیـت زیـادی برخـوردار شـد چـرا کـه حـدس زده می شد با بهبود در متغیرهای اجتماعی کسب وکار، که بخشی از آن در قالب بحـث «سـرمایه اجتماعی »١ مورد توجه قرار گرفت ، اقتصاد کشور به مدار رشد وارد می شود.
به طور کلی، چهار دسـته داده هـای آماری برای تحلیل وضعیت سـرمایه اجتمـاعی در ایـران مـورد اسـتفاده قـرار گرفتـه اسـت : داده های آماری ارائه شده در مقالات با حجم نمونه عموما محدود و در مقیاس خـرد ـمحلـی (فیروزجائیان و علی بابایی ، ١٣٩٢؛ نجارزاده ، عزتی و سلیمانی، ١٣٩٢)؛ داده هـای آمـاری بـا حجم نمونه وسیع تر از دسته قبل و در مقیاس میانه و به صورت مقایسه میان شهرها و استان ها (حسینی، علمی و شارع پور، ١٣٨٦؛ فیروزآبادی، حسینی و قاسمی، ١٣٨٩)، داده های آماری ملی ارائه شده توسط مراکز رسمی کشور در مقیاس کلان ـملی (وزارت فرهنـگ و ارشـاد اسلامی، ١٣٨٠، ١٣٨٢؛ ایسپا، ١٣٨٥) و داده های آماری سـازمان هـای بـین المللـی در مقیـاس کلان .