چکیده:
بخش مهمی از قلمرو علمی تعلیم و تربیت ارزش ها، انتقال و درونی سازی ارزش های حاکم بر جامعه و مبتنی بر فرهنگ جامعه در افراد آن جامعه می باشد. این مهم اگرچه در فرهنگ اسلامی نیز موردنظر سیاست گذاران و متولیان امر است، اما با توجه به این نکته که به رغم وجود مواد و مطالب فراوان در منابع اسلامی، در مقام عمل و تحقق بیرونی اهداف مستند علمی، با مشکلات جدی روبه رو هستیم و همچنین با توجه به شرایط جامعه معاصر اسلامی، ضروری می نماید که عالمان و دست اندرکاران امر تربیت درصدد عملیاتی کاربردی تر بوده و راه های حل مشکل در مقام عمل را ارائه دهند. بررسی این نکته که قرآن در درونی سازی ارزش های اخلاق اجتماعی، چه روش هایی را در ساحت گرایش به کار برده و یا توصیه کرده است، موضوعی است که این مقاله درصدد بیان آن است. مقاله حاضر با شیوه توصیفی ـ تحلیلی، این روش ها را در قرآن مورد مطالعه قرار می دهد. روش های به دست آمده عبارتند از: روش موعظه، روش تحریک عواطف، روش تحریک ایمان، روش تبشیر و تشویق، روش تنبیه.
خلاصه ماشینی:
"سؤال اصلی این پژوهش این است: قرآن کریم در ساحت گرایش، چه شیوه هایی را برای درونی سازی ارزش های اخلاق اجتماعی به کار بسته و یا چه روش هایی را توصیه کرده است که نتیجه آن چنین تأثیرات شگرف و ماندگاری می شود؟ سؤالات فرعی نیز عبارتند از: 1.
برای دور نمودن مردم از انفاق ریایی یا انفاق با منت و آزار، قرآن کریم چنین تمثیلی را بیان می فرماید: در این مثال، مسائل پیری، کودک، ضعف، آتش سوزی و فقر مطرح است که همه برای برانگیختن عواطف و احساسات است: «أیود أحدکم أن تکون له جنة من نخیل و أعناب تجری من تحتها الأنهار له فیها من کل الثمرات وأصابه الکبر و له ذریة ضعفاء فأصابها إعصار فیه نار فاحترقت کذلک یبین الله لکم الآیات لعلکم تتفکرون» (بقره: 220)؛ آیا کسی از شما دوست دارد که باغی از درختان خرما و انگور داشته باشد که از زیر آنها نهرهاروان است، و برای او در آن [باغ ]از هرگونه میوه ای [فراهم ]باشد، و درحالی که او را پیری رسیده و فرزندانی خردسال دارد، [ناگهان ]گردبادی آتشین بر آن [باغ ]زند و [باغ یکسر ]بسوزد؟ این گونه، خداوند آیات [خود ]را برای شما روشن می گرداند، باشد که شما بیندیشید.
اگر این را بپذیریم، آن گاه خواهیم گفت بشارت از نوع تشویق قبل از عمل می باشد؛ یعنی در تمام وعده هایی که خداوند در قرآن به عده خاصی داده است، هدف و مقصود ایجاد شوق و رغبت و تحریک امیال درونی و ایجاد انگیزه است تا افراد از این طریق به سوی اعمال خیر و صراط مستقیم حرکت کنند و در عین حال، این خود نوعی تشویق قبل از عمل است؛ چراکه تعریف تشویق اینجا را نیز شامل است."