چکیده:
با ورود گستردهی ایران به بازار جهانی در نیمه دوم حکومت قاجاریه (1344-1264ق)، حوزههای مختلف اقتصادی و اجتماعی کشور، متحول شد. صنایع دستی نیز به عنوان یکی از عرصههای اقتصادی از این امر مستثنی نبود. مقالهی حاضر، ضمن بررسی وضعیت صنایع دستی ولایت قاینات در نیمهی دوم حکومت قاجاریه، تاثیر ورود گستردهی این ولایت به بازار جهانی را بر این بخش از اقتصاد منطقه، مورد بررسی قرار داده است. بنا بر یافتههای پژوهش حاضر، در این دوره بسیاری از صنایع دستی قاینات به سبب عدم توان رقابتی با کالاهای ماشینی و عمدتا ارزان قیمت و سهل الوصول غربی، به حاشیه رفته و به مرور زمان از بین رفت؛ با وجود این، تولید و تجارت فرش دستباف به سبب اقبال روزافزون بازار جهانی، تا حد قابل ملاحظهای افزایش یافت ضمن اینکه این صنعت از لحاظ کیفی آسیب قابل توجهی را متحمل شد هر چند این امر در پژوهشهای انجام شده کمتر مورد توجه قرار گرفته است.
With thewideentering ofIran to theglobal marketin the second halfof Qajars government (1264-1344 A.H)، social and economic spheres of the country have been Changed.Craftsas wellastheeconomicfieldthiswas no exception.present article، also review the status of provincial crafts ofQaenat in the second half of Qajar rule and the influence of the large influx of this province on the global market،hasexamined.According to findingsof thisresearch، in thisperiod many of Qaenats crafts، mainly due to lack ofcompetitionwith Westerncheap goods، graduallydestroyed.However، theproduction and trade ofCarpetsdue tothe growinginterest inthe global market، hasconsiderablyincreased.Whilethis industryin terms ofquality،sufferedsignificant damage.Althoughithasreceived little attentioninstudies.
خلاصه ماشینی:
بنا بر يافته هاي پژوهش حاضر، در اين دوره بسياري از صنايع دستي قاينات به سبب عدم توان رقابتي با کالاهاي ماشيني و عمدتا ارزان قيمت و سهل الوصول غربي، به حاشيه رفته و به مرور زمان از بين رفت ؛ با وجود اين ، توليد و تجارت فرش دستباف به سبب اقبال روزافزون بازار جهاني، تا حد قابل ملاحظه اي افزايش يافت ضمن اينکه اين صنعت از لحاظ کيفي آسيب قابل توجهي را متحمل شد هر چند اين امر در پژوهش هاي انجام شده کمتر مورد توجه قرار گرفته است .
١٩ همانطور که پيشتر اشاره شد، در نتيجه ي تغيير و تحولاتي که بويژه از نيمه ي دوم قرن نوزدهم در حوزه اقتصاد بين المللي رخ نمود، تجارت ايران نيز وارد رقابت هاي بين المللي شد؛ تلاش قدرت هاي بزرگ استعماري روس و بريتانيا در قرن نوزدهم جهت نفوذ در ايران نيز به نوبه خود در اين امر موثر افتاد؛ بيترديد يکي از مهمترين کانال ها براي نفوذ هر چه بيشتر در کشور، توسعه ي روابط اقتصادي و تجاري بود؛ ولايت قاينات ، واقع در ميانه ي مشهد و سيستان که به ترتيب بازارهاي عمده ي کالاهاي روسي و بريتانيايي به شمار ميآمد، در اين دوره صحنه ي رقابت چشمگير لندن و سنت پترزبورگ شد.
اما با نمودار شدن بحران هاي سياسي و اقتصادي اواخر اين حکومت و متعاقبا سقوط آن ، اين صنعت نيز جايگاه پيشين خود را از دست داد تا اينکه در نيمه دوم حکومت قاجار و به دنبال تحولات پيش گفته ، توليد و تجارت فرش دست باف ، بر خلاف ديگر صنايع دستي منطقه شرايط بهتري را نسبت به قبل (بعد از سقوط صفويه تا اواسط قرن نوزدهم )– به عنوان يک کالاي پولي و تجاري- تجربه کرد.