چکیده:
آثار تاریخی خراسان همچون سابقه دیرینهاشاز اهمیت ویژهای برخوردار میباشند که در ارائه خدمات به کاروانیان در همه دورههای تاریخی بخصوص در دوره قبل و پس از اسلام پیشتاز بوده است.
معماری میلها و منارههای خراسان هم مثل سایر بناها در رفع نیازها و بهرهمندی جهت ارائه خدمات به مسافران و کاروانیان از تکامل و تزئینات خوبی برخوردار شدند. میلها و منارههای تاریخی هم در کنار بناهای عام المنفعه جهت روشن نمودن جراغ یا آتش بر فراز بناها برای راهنمایی در شب ساخته شدند. معماری این بناها در دورههای اسلامی از نظر شکل، مصالح به شکوفایی قابل توجهی رسید. به گونهای که در این بناها خط کوفی جلوهگر شد و با نوشتن جملات شهادتین«لااله الا الله» و «محمد ان رسول الله» بر دیواره میلها و منارهها پرچم اسلام را در جای جای خراسان برافراشته ساختند که هنوز هم مورد استفاده سرزمین اسلامی میباشند.
میل ایاز، مناره خسروگرد، مناره پامنار، میل کرات، مناره فیروزآباد در خراسان از جمله بناهایی هستند که دراین مقاله از نظر معماری و تزئینات وابسته به معماری و محتوای و مضامین کتیبههای موجود مورد بررسی قرار میگیرند. با بررسی انجام شده میبینیم که همه بناهای یاد شده جدای از ارائه خدمات یک نکته را گوش زد مینمایند آن هم یکتا پرستی است.
The ancient monuments of Khorasan، like its old history، have an especial importance which was pioneer in servicing to the convoys in all the historic eras، before or after Islam.
Similar to other buildings، the architecture of Khorasan rods and minarets had proper development and decoration for offering better services to the passengers and convoys. Besides the public buildings، the rods and minarets were constructed for the purpose of turning on a light or fire on top of the buildings for guidance at night. The architecture of these buildings bloomed in the Islamic eras، in a way that Kofi calligraphy appeared in these buildings، by writing the quote of faith testimonies، “there is no god but Allah” and “Mohammad is the profit of the God” on the walls of the minarets and rods، the flag of Islam was raised throughout Khorasan، which has still been used in the Islamic lands.
Rod of Ayaz، Khosrogord minaret، Pamenar minaret، Karat rod and Firoozabad minaret in khorasan are all among the buildings whose architecture and related decorations and the content of their inscriptions were investigated in this project. The results indicate that all the mentioned buildings، regardless of service presentation، all reminding one point; Monotheism.
خلاصه ماشینی:
گنبد از يک سالن مکعبي به سبک کوفـه سـاخته شـده بـا ديوارهاي آجري که از داخل پوشش داده شده اند و بالاي استوانه اي هشت ضلعي قرار گرفته اند، کـه در اصل گالري اين کتيبه ها را مي پوشاند.
اين بنا بر روي سکويي به ارتفاع حدود ٦٠ سانتي متر به صـورت دايـره اي سـاخته شـده ، لبـه ايـن سـکو بـا آجرهايي به صورت هره کار شده ، و آجرهاي زير آن رگ چين است .
از پايين بنا تا ارتفـاع حـدود ٦ متر از تلفيق گچ و آجر استفاده شده است ، و بندکشي بين آجرهـا در قسـمت هـاي عمـودي بـا گـچ مهري تزييني يافته ، اين نقش که شکلي هندسي دارد در بيشتر قسمت ها تخريب شـده و در قسـمت اندکي از آن اين نوع تزئين باقي مانده است .
کتيبه هاي فيروزآباد، اين بنا داراي دو کتيبه است يکي به صـورت دوار در ارتفـاع ٦متـري و ديگري حدودا وسط مناره در ضلع جنوبي قرار گرفته و به خط کـوفي و بـه صـورت عمـودي اسـت .
در مناره آجري مسجد، آجرکاري و کتيبه آجرتراش و کاشي صابونکي بـين آجرهـا وجـود دارد و در ايـن منـاره از شـيوه هـاي مختلـف آجرکارياستفاده شده ٨٨که به صورت نوارهاي مجزا و با اندازه هاي متفاوت کـار شـده اسـت ، در نـوار پاييني آجرکاري به شيوه خفته راسته انجام شده که تک کاشيهاي صابونکي فيروزه اي و لاجـوردي در ميان آن ها به کار رفته است .
(
, 
, 
)
