خلاصه ماشینی:
اما اکنون شایسته است که به بررسی چند و چون نشر متون معتزلی که از سوی این مستشرقان عرضه شدهاست، نیز پرداخته شود و عیار کارآنها، در زمینه تصحیح آثار یادشده، سنجیده شود.
کتاب المجموع فی المحیط بالتکلیف ـ که گاهی الکتاب المجموع فی المحیطبالتکلیف نیز خوانده شدهاست ـ از آثار کلامی بسیار مهم ابومحمد حسن بناحمد بن متویه،<FootNote No="375" Text=" اگر چه در بسیاری از منابع نام کامل وی به همین صورت یادشده آمدهاست ولی در شرح التذکرة نام او به شکل «ابومحمد بن الحسن بن متویه» ضبط شدهاست.
آگاهیهای بیشتر درباره ابن متویه و برخی از آثار وی در پارهای از نوشتارهای زابینه اشمیتکه ـ از جمله مقاله کوتاه، ولی سودمندوی در ویراست سوم دایرهالمعارف اسلام(EI3) ـ <FootNote No="379" Text=" از دانشمند ارجمند جناب آقای دکتر حسن انصاری که از سر لطف متن این مقاله را در اختیار بنده قرار دادند بسیار متشکرم.
"/> یا بهاحتمال قویتر یکی از معتزلیان زیدی حلقه پیروان قاضی عبدالجبار در ری<FootNote No="384" Text=" برای اطلاعات بیشتر درباره هویت نویسنده این شرح نک : حسن انصاری، «کتابی از مکتب متکلمان معتزلی ری»، کتاب ماه دین، ش 104 تا 106، خرداد، تیر، مرداد 1385ه ش، ص 68 به بعد.
نقدی بر عقاید ابن متویه در خصوص امامت ـ که در همین جزء چهارم کتاببیان شدهاست ـ از سوی یکی از عالمان زیدی به نام ابوالفضل جعفر بن احمدالبهلولی معروف به قاضی جعفر (د: 573ه ) به نام النقد علی صاحب المجموع المحیطبالتکلیف فی ما خالف فیه الزیدیة فی باب امامة بهنگارش درآمدهاست<FootNote No="392" Text="2.