چکیده:
داستان آفرینش آدم و مسائل پیرامون آن در ادب عرفانی بازتاب گسـترده ای دارد.شـناخت هدف خلقت و کیفیت پیدایش انسـان وجـه همـت بسـیاری از شـاعران و نویسـندگان قـرار گرفتــه اســت در ایــن میــان ،کــلام نجــم رازی (٥٧٣-٦٥٤)در مرصــادالعباد و خطیــب فارسی(ق .٨) در قلندر نامه ، حلاوت دیگری دارد.نجم رازی آفـرینش آدم را حکیمانـه آغـاز می کند و در خلقت آدم از مراتب نباتی، جمادی وحیوانی سـخن مـیگویـد سـپس روایـت خود را بر قاعده عشق ومحبت خالق ومخلوق بنا می کند. خطیب فارسـی آفـرینش آدم را بی مقدمه شروع می کند وبر وصف عجایب وغرایب ترکیب آدم نظـر دارد . داسـتان خلقـت انسان و ماجرای سفارت فرشتگان در دعوت از خاک برای تخمیـر گـل آدم و نـاز و کرشـمه خاک دراین مورد تا جسارت ابلیس و اعتراض فرشتگان به بارگاه خداونـدی فصـل مشـترک سخن نجم رازی و خطیب فارسی است .ازاین روی کلام رازی و خطیب در این بـاره مـورد سنجش وارزیابی قرار می گیرد.
خلاصه ماشینی:
داسـتان خلقـت انسان و ماجرای سفارت فرشتگان در دعوت از خاک برای تخمیـر گـل آدم و نـاز و کرشـمه خاک دراین مورد تا جسارت ابلیس و اعتراض فرشتگان به بارگاه خداونـدی فصـل مشـترک سخن نجم رازی و خطیب فارسی است .
(رضایی،١٢٧:١٣٨٤) آن دوران که بحث های انتزاعی خلقت وآفرینش انسان کم کم شکل میگرفت ، شاهد ظهور پیامبران الاهی نیز می باشیم که در کتب مقدس خویش در صدد پاسخ دادن به این پرسش برآمدند که مشهورتر از همه حضرت موسی (ع ) می باشد که درآغاز تورات ، نخستین چیزی که مطرح می کند آفرینش انسان است و بعد از اومسیح نیز برآیات الاهی سفر پیدایش صحه می گذارد ونظر جدیدی مطرح نمی کند.
این تحقیق نگرش دینی -عرفانی نجم رازی و خطیب فارسی را در مسأله خلقت آدم مورد بررسی قرار داده و کیفیت آن را بیان می کند.
(رازی ، ١٣٧٣: ٧٠)خطیب فارسی اشاره ای به زبونی خاک آدم نمی کند ونشان شگفتی فرشتگان را، راز خلیفگی آدم بر می شمارد که شایستگی منزلت و قرب حق را ندارد : فتاد آوازه در اقصـای عـــــالم کــه خـــلاق جــهان آرای عــــالم کزین گل بنده ای می آفـــریند کـــزین گل بنده ای مــی آفــریند کنـــد وی راعزیز از لطف و آیت دهــد او را درین عـــالم خــــلافت ملائک هر که در ملک جهان بـود هــــر آنچ اندر زمین و آســمان بود در ایشان حیرت بی منتها خاست که خاکی را چنین قرب از کجا خاست (فارسی ،٣٦٦:١٣٦٢-٣٧٠) جبرئیل که امین فرشتگان است «چون ذکر سوگند شنید به حضرت بازگشت .
(
, 
, 
)
