چکیده:
همواره شهرهای گوناگون در طول تاریخ، دستخوش تغییرات زیادی شدهاند و بسیاری از حوادث در تغییر نام آن ها تاثیر داشته است. یکی از مشخصه اکثر شهرهای کهن، افول و طلوع این شهرها در طول تاریخ و گاهی تغییراتی است که در بستر این شهرها و محدوده و همچنین در نام آن ها به وجود میآید. کمتر شهری در تاریخ پیشینهی هزاران ساله داشته است و در تمام دوران در یک محل پابرجا مانده است. معمولا در گذشته اسم شهرها توسط دیگر اقوام و سرزمینها، بر اساس نام قبیله یا ویژگی جغرافیایی آن منطقه شناخته میشد. یکی از این مناطق جغرافیایی تبرستان است که در منابع با نامهای گوناگون و محدوده جغرافیایی مختلف آمده است. اگر چه کتابهای زیادی از جمله، تاریخ مازندران باستان از یزدان پناه لموکی و تاریخ طبرستان از محمد بن اسفندیار به موضوع تبرستان پرداختهاند، اما در هیچ یک از این منابع به طور خاص به خواستگاه تپوریها تا تشکیل شهربی تبرستان اشاره نشده است. همچنین این در حالی است که در تاریخ ایران باستان در هیچ منبعی نام تبرستان یا مازندران نیامده است و تنها منبعی که برای اولین بار نام تبرستان را ذکر کرده، در دوره ساسانیان و در نامه تنسر میباشد. لذا این پژوهش تلاش دارد تا به روش تاریخی- تحلیلی و با استناد به متون کهن تاریخی به وجه تسمیه تبرستان، جایگاه قوم تپور تا تشکیل این شهربی و محدوده جغرافیایی آن در دوره ساسانیان بپردازد.
Always different cities throughout history، has undergone many changes have been and many events had an impact on the change of name. Exclusivity one of the majority ancient cities، The decline and rise of the cities history and sometimes changes in the context of the city and range and is also the name comes to them. Less urban in history past is thousands of years old And at all times remains in one place. Sually the name of the city in the past by other nations and territories، The name of the tribe or geographic features of the area was known. This is one of the geographical areas Tabarestan The resources with different names and different geographical area come. Although many books including، Date Mazandaran ancient god of Mohammed bin Esfandiar Refuge Complex Yazdanpanah Lmvky and focused on the topic Tabarestan، but in none of these resources specifically to the origin Tapurian Tabarestan not mentioned until the satrap. Also، while In the history of ancient Iran or the Caspian there is no source Tabarestan name And the only resource the first name mentioned Tabarestan، In the Sassanid era and is based on a tenser. This study is trying to historical analytical method based on ancient texts Tabaristan historical appellation، Tapurian Tribe formed the satrap and geographic position to pay the Sassanid era.
خلاصه ماشینی:
ما در ايران باستان و حتي در کتيبه هاي هخامنشي و اشکاني به خصوص در کتيبه بيستون و حتي در دوره ساسانيان نيز به نامي از مازندران يا تبرستان در آثار و منابع برخورد نداشته ايم ، فقط در نامه تنسر به SحGاکAم M اRيOOمNنطقه ، براي اولين بار با نام تبرستان آشنا ميشويم و همانطور که ميدانيم اين منطقه تا اين زمان تحت سلطه سياسي - اداري ساتراپي هيرکانيه باستاني قرار داشت .
٣ درباره نام تبرستان در يسنا آمده است که فرهاد اول پادشاه اشکاني امردها را که در آمل جاي داشتند از آنجا مهاجرت داده و در قفقاز جاي داد و يک قبيله ديگر غير آريايي موسوم به تاپور از ناحيه طابران (توس -مشهد امروزي) آمده و جاي آنان را گرفت و اسم خود را به آن سرزمين داده و آنجا را تبرستان ناميد.
7 در هر حال درباره ناميده شدن اين سرزمين بدين نام نقل و قول هاي مختلفي در منابع ذکر شده ، براي مثال ابن الفقيه ميگويد، خسرو براي اينکه زندانيان خود را نکشد آنان را به کوههاي تبرستان تبعيد کرد و دري ساخت و بر روي آنان بست و آن کوه تا آن زمان ساکني نداشت .
٩ - مرعشي، سيد ظهير الدين بن سيد نصير الدين ، تاريخ طبرستان و رويان و مازندران ، تهران : موسسه مطبوعاتي شرق ، ١٣٤٥، ص ١٣؛ Mayor, Federico, History of Civilizations of Central Asia, Volume III, Editor: B.
٦٦ - پيرنيا، حسن ، تاريخ ايران باستان ، چاپ چهارم ، تهران : موسسه انتشارات نگاه ، ١٣٨٦، جلد اول ، دوم و سوم ، ص ١٣٤٦.