چکیده:
یکی از پیامدهای سیاست شاه صفی اول و از نشانه های ضعف دوران سلطنت وی، وقوع شورش های داخلی، از جمله شورش های ایالت گرجستان است. شورش های گرجستان (شورش موراوی در 1039هـ. ق. و شورش تیموراز (طهمورث) در 1042 هـ. ق) با بهره گیری از زمینه های تاریخی، عوامل سیاسی و اجتماعی و شرایط حاکم بر گرجستان در دوران بعد از شاه عباس اول، علیه دولت صفویه وقوع یافتند.
عاملین شورش (موراوی و تیموراز (طهمورث)، مرگ شاه عباس اول و حاکمیت ضعیف شاه جوان و بی تجربه نوه اش (شاه صفی) را فرصت مناسبی برای استقلال طلبی، جدایی خواهی و تامین دیگر خواسته های خود دانستند و با تحریک احساسات مردم ایالت گرجستان و وعده استقلال به آنها و درخواست حمایت از عثمانی، بخش قابل توجهی از تلاش های نظامی شاه صفی و سپاه صفوی را به خود مشغول ساخته و زمینه دخالت دولت عثمانی در تحولات داخلی ایران و گرجستان و سرانجام تیرگی مناسبات و رویارویی ده ساله دو کشور همسایه را در دوره شاه صفی فراهم نمودند.
در این مقاله، ضمن پرداختن به دلایل اهمیت گرجستان در دوره صفویه، علل و زمینه های شورش های گرجستان (موراوی در 1039 هـ. ق و تیموراز (طهمورث) در 1042 هـ. ق)، اقدامات شورشیان، ماهیت و خاستگاه این شورش ها و سرنوشت شورشیان بر اساس رهیافت تاریخی و به روش توصیفی- تحلیلی با استناد بر گزارش های مورخان رسمی صفوی و تحقیقات جدید، مورد بررسی و تحلیل قرار گرفته است.
One of the outcomes of the Shah Safi’s policy and the signs of his weakness in his reign period is the occurrence of the interior revolts including the revolts of the Gorgia state. The Gorgiarevolts(Mouravi revolt in 1039. A.H)and the Timouraz revolt (Tahmoreth) in 1042.A.H) were occurred by means of the historical، political and social backgrounds as well as the dominant circumstance in Gorgia in the priod after the Shah AbbasI and against the Safavidgovernment.The elements of the revolt(Mouravi and Timoraz(Tahmoreth)، due to the death of the Shah AbbasI and the weak authority of the young and inexperienced king، considered his grandson (Shah Safi) as a suitable opportunity for independence، separation and the achievement of their demands and desires. Therefore، by means of the stimulation of people’s sensations in Gorgia and giving the promise of independence to them as well as the request of support of Ottoman misled a considerable part of Shah Safi’s military efforts and Safavid’s army to themselves and provide a basis for the interference of the Ottoman government in internal developments in Iran and Gorgia، causing their relationships to become strained which concluded a ten-year argument between the two countries during Shah Safi period. In this article، considering the reasons of the importance of Gorgia during Safavid period، the causes of the Gorgia’s revolt (Mouravi 1039.A.H and the Timouraz (Tahmoreth)1042.AH)، the rebels’s efforts، the nature and the basis of these revolts and the destiny of the revolters have been concentrated according to historical، descriptive-analytic procedures relying on the reports of formal historians of Safavid and the recent studies and the researches.
خلاصه ماشینی:
عاملین شورش (موراوی و تیموراز (طهمورث )، مرگ شاه عبـاس اول و حاکمیـت ضـعیف شـاه جوان و بیتجربه نوه اش (شاه صفی) را فرصت مناسبی برای استقلال طلبی، جداییخـواهی و تـأمین دیگر خواسته های خود دانستند و با تحریک احساسات مردم ایالت گرجستان و وعـده اسـتقلال بـه آنها و درخواست حمایت از عثمانی، بخش قابل توجهی از تلاش هـای نظـامی شـاه صـفی و سـپاه صفوی را به خود مشغول ساخته و زمینه دخالت دولت عثمانی در تحولات داخلی ایران و گرجستان و سرانجام تیرگی مناسبات و رویارویی ده ساله دو کشور همسایه را در دوره شاه صفی فراهم نمودند.
دوران حاکمیت ضعیف شاه صفی اول ، نوه و جانشین شاه عباس اول ، برای شاهزادگان و حاکمان گرجستان فرصت مناسبی بود که در شرایط آشفتگی و پریشانی اوضاع سیاسی اوایل حکومـت وی با تحریک مردم این ایالت و طلب یاری از عثمانی به شـورش علیـه دولـت صـفوی دسـت بزننـد.
افزون بر آن اگرچه کانون اصلی این شورش ها، گرجستان و ایالات تابعـه (کارتیل و کاخت ) بود، اما با تحریک و دخالت عثمانیها در این حوادث از شورشیان ، ناآرامیهـا بـه مرزهای غربی ایران توسعه پیدا کرد و سرانجام موجب تیرگی مناسبات ایران و عثمانی و رویـارویی این دو کشور و شروع یک دوره جنگ های ده ساله میان آن ها گردید.
ج ) شورش تیموراز (طهمورث ) گرجی علیه شاه صفی همان طور که قبلا گفته شد، در گرجسـتان تیمـوراز (طهمـورث ) در روزهـای پایـانی حکومـت شاه عباس اول دست به طغیان زد و با اتحاد با موراوی و شکست سپاه صفوی، در پوشـش حمایـت عثمانی به فرمانروایی کاخت دست پیدا کرد.
(
, 
, 
)
