چکیده:
زبان به این دلیل که اصلیترین وسیله ارتباط انسانها با یکدیگر به شمار میآید، ارزش بسیاری دارد. در برقراری ارتباط با دیگران، اولین نگرش و برداشت از انسان مربوط به نحوه گفتار اوست و محتوای حرفها، شخصیت و نگرش انسان را مشخص میکند. در آیات قرآن کریم، خداوند متعال با پیامبران، ملائکه، مومنان، عموم مردم و حتی با کفار، ادب در کلام را رعایت میکند و به مومنان نیز دستور میدهد با دیگران زیبا سخن گفته و از به زبان آوردن گفتار زشت و بیادبانه (حتی در مقابل کافران و ابلهان) دوری گزینند.قرآن کریم برای شیوه بیان، الگوهایی ارائه کرده است، از جمله: قول سدید، قول معروف، قول لین، قول بلیغ، قول کریم و قول احسن. همچنین کلام باید مستدل، محکم، پسندیده، به اندازه، نرم، شیوا، واضح، زیبا و بزرگوارانه باشد و بهترینها گفته شود.در این پژوهش ضمن مطالعه آیات قرآن کریم، با استفاده از منابع مستدل و معتبر (تفسیر و کتب روایی)، الگوهای گفتاری عنواندهی شده است و در مواضع مختلف از جمله: خانواده (نحوه گفتوگوی والدین با فرزندان، فرزندان با والدین)، جامعه (نحوه گفتوگوی اساتید با شاگردان، شاگردان با اساتید، مسئولان با مردم، عموم مردم با یکدیگر و در محیطهای کاری و نظامی و تبلیغ و...) آمده است.
خلاصه ماشینی:
"الگوی گفتار استاد و شاگرد قرآن کریم برای گفتوگوی شاگرد و استاد با یکدیگر نمونههایی را ذکر مینماید که بیشتر در آیات سوره کهف، در گفتگوی حضرت موسی(ع) با حضرت خضر(ع) نمود پیدا کرده است: (قال له موسی هل أتبعک علی أن تعلمن مما علمت رشدا* قال إنک لن تستطیع معی صبرا * و کیف تصبر علی ما لم تحط به خبرا* قال ستجدنی إن شاء الله صابرا ولا أعصی لک أمرا* قال فإن اتبعتنی فلا تسلنی عن شیء حتی أحدث لک منه ذکرا( (قال هذا فراق بینی و بینک سأنبئک بتأویل ما لم تستطع علیه صبرا(؛ موسی به او گفت: آیا تو را ـ به شرط اینکه از بینشی که آموخته شدهای به من یاد دهی ـ پیروی کنم؟ گفت: تو هرگز نمیتوانی همپای من صبر کنی و چگونه میتوانی بر چیزی که به شناخت آن احاطه نداری صبر کنی؟ گفت: إنشاءالله مرا شکیبا خواهی یافت و در هیچ کاری تو را نافرمانی نخواهم کرد.
گفتارهای باطل گفتوگو با برخی افراد در مسائلی که باطل بوده و در نتیجه کفر به خداوند متعال خواهد بود، در قرآن کریم نهی شده است: (و قد نزل علیکم فی الکتاب أن إذا سمعتم آیات الله یکفر بها و یستهزأ بها فلا تقعدوا معهم حتی یخوضوا فی حدیث غیره إنکم إذا مثلهم(؛ و البته [خدا] در کتاب [قرآن] بر شما نازل کرده که: هرگاه شنیدید آیات خدا مورد انکار و ریشخند قرار میگیرد، با آنان منشینید تا به سخنی غیر از آن درآیند، چرا که در این صورت شما هم مثل آنان خواهید بود."