چکیده:
سیدمحمود آلوسی بغدادی صاحب تفسیر روح المعانی فی تفسیر القرآن العظیم و السبع المثانی فقیه، مفسر، محدث و ادیب قرن سیزدهم هجری است که سلفی اعتقاد و اشعری مذهب بوده، از اینرو در تفسیر خود بسیار بر آرایه معتزله و شیعه اشکال وارد کرده و سعی در رد آنان داشته است. ایشان معتقد است خداوند با نزول آیه اکمال در روز عرفه سال دهم هجری، از کامل شدن دین اسلام با غلبه آن بر همه ادیان و اجرای بدون مانع احکام و تمام شدن نعمت با از بین رفتن جاهلیت خبر داده است و با نزول آیه تبلیغ در روز هجدهم ذیالحجه همان سال، از پیامبر(ص) میخواهد که دوستی و محبت حضرت علی(ع) را بر مسلمین واجب کند. این عقیده آلوسی مورد قبول علما و مفسرین شیعه نمیباشد؛ از اینرو این پژوهش بر آن است تا با استناد به نظر علما و مفسرین شیعه، دیدگاه این مفسر را مورد نقد و بررسی قرار دهد.
خلاصه ماشینی:
"ک: طباطبایی، 1363، ج 5، ص 274) بنابر آنچه گذشت، باید گفت مراد از (یئس الذین کفروا( قطع شدن امید مشرکین از تباه ساختن دین اسلام میباشد، اما نه با دیدن غلبه دین اسلام بر همه ادیان که در سال هشتم هجری اتفاق افتاده بود؛ بلکه با منصوب شدن حضرت علی(ع) به امامت و ولایت امت؛ زیرا کفار انتظار داشتند که با رحلت پیامبر(ص) اوضاع به حال سابق برگردد و اسلام تدریجا برچیده شود، اما هنگامی که مشاهده کردند مردی که از نظر علم و تقوا و قدرت و عدالت بعد از پیامبر(ص) در میان مسلمانان بینظیر بود، بهعنوان جانشین پیامبر(ص) انتخاب شد و از مردم برای او بیعت گرفتند، یأس و ناامیدی نسبت به آینده اسلام آنها را فرا گرفت و فهمیدند که اسلام، آئینی ریشهدار و پایدار است و با انتخاب امیرالمؤمنین(ع) به ولایت و امامت، نبوت به سیر تکاملی خود ادامه میدهد.
(الآلوسی البغدادی، 1364 ق، ج 3، ص 355 و 356) تحلیل و بررسی علمای شیعه نظر آلوسی را در مورد زمان نزول آیه قبول ندارند و بر آن نقدهایی وارد کردهاند که عبارت است از: علامه طباطبایی مراد از (ما انزل الیک( را تمام احکام شرعیه میداند؛ چرا که مخالفت یکیک احکام چیزی نیست که پیامبر(ص) از آن ترس داشته باشد و خدا نیز وعده حفاظت از شر مخالفین را به او دهد؛ بلکه آن حکم، حکمی است که تبلیغ نشدنش، مصادف با تبلیغ نشدن همه احکام دین است؛ حکمی که انتظار میرود در صورت تبلیغ شدن، مردم علیه پیامبر(ص) قیام کنند و دین اسلام را از بین ببرند؛ ازاینرو پیامبر(ص) در انتظار فرصتی مناسب برای تبلیغ این حکم بود."