چکیده:
تحولات سیاسی سالهای اغازین قرن نوزهم در اروپا و واکنش روس ها در برابر این تحولات اغاز دوره ای جدید در مناسبات سیاسی ایران با روسیه بود. روسها با تحمیل دو معاهده گلستان و ترکمانچای در اوایل قرن نوزدهم زمینه نفوذ و سلطه همه چانبه را بر ایران از دست رفت. بلکه به دنبا ان ضعف و تحولی در سیاست داخلی خارجی پیش امد که میدان به دست روس و انگلیس افتاد. با استفاده از این شرایط بود که در نیمه دوم قرن نوزدهم معاهده اخال را بر ایران تحمیل نموده و اخرین مرحله از توسعه طلبی ارضی خود را به اجرا گذاشتند. در نیمه دوم قرن نوزدهم کشورهای استعماری روسیه و انگلیس روش تازه ای اتخاذ کردند و برای استثمار و استعمار طریقه تازه ای پیش گرفتند و این طریقه جدید عبارت بود از روی کار امدن عد های از دست نشاندگان خود و گرفتن یک سلسله امتیازات اقتصادی لذا دادن رشوه برای پیشرفت منظورهای سیاسی تسلط بی چون و چرای روس ها در دوره ناصری و استفاده بیش از حد انان از منابع مالی و اقتصادی ایران برای تسلط بر سرزمین هم جوار و راه های نفوذ انان در این دوره از مهمترین مباحثی است که در این مقاله مورد توجه قرار است. لذا هدف از این مقاله بررسی سیاست های روسیه و ایران در دوره ناصرالدین شاه می باشد. بنابراین سعی شده است با جمع اوری و رجوع به اسناد و برخی از مکاتبات سیاسی بررسی و سپس به تحلیل و تجزیه روابط سیاسی بپردازد.
خلاصه ماشینی:
در نیمـه دوم قـرن نـوزدهم کشورهای استعماری روسیه و انگلیس روش تازه ای اتخاذ کردند و بـرای اسـتثمار و اسـتعمار طریقـه تـازه ای پـیش گرفتند و این طریقه جدید عبارت بود از روی کار امدن عـد هـای از دسـت نشـاندگان خـود و گـرفتن یـک سلسـله امتیازات اقتصادی لذا دادن رشوه برای پیشرفت منظورهای سیاسی تسلط بی چون و چرای روس هـا در دوره ناصـری و استفاده بیش از حد انان از منابع مالی و اقتصادی ایران برای تسلط بر سرزمین هم جوار و راه های نفوذ انان در ایـن دوره از مهمترین مباحثی است که در این مقاله مورد توجه قرار است .
ص ١٢٥) مهم ترین مساله که در این خصوص می توان توجه قرار داد چگونگی رروابط و مناسبات سیاسـی ایران و روسیه در دوره ناصرالدین شاه می باشد مناسباتی که محورهـای عمـده آن بـه عهـدنامهای گلستان ترکمانچای و برخی از امتیازات سیاسی واگذار شده به روس ها در عهـد قاجـار اسـت و موضوع مورد بحث زمانی اهمیت دو چندان می یابد که عهد نامه و امتیازات مذکور از عمده تـرین عوامل انحطاط عقب ماندگی ایران درقرون اخیر به شمار می روند و لذا شناخت هـر یـک از آنهـا بدون تردید روشنگر بسیاری از مسائل امروز ما در روابط بین المللی خواهد شد.
ص ٢٣٧) امیرکبیر و کاپیتولاسیون روسی در پی شکست ارتش ایران از قوای روسیه تـزاری در دوره جنـگ جهـانی دوم ایـران و روس کـه منتهی به انعقاد قرارداد ترکمانچای شد کاپیتولاسیون را نیز بر ایران تحمیل کردند و ایـن امتیـاز بـه سفارت خانه ها و کنسول گری های کشور خارجی حق می داد که در محاکمه افـراد تـابع کشـور خود و مستخدمین سفارتش نظارت و از آنها حمایت کنند.