چکیده:
مدینةالنبی جامع ارکان مادی و معنوی یک شهر اسلامی است. شهری که فرایند سیر و تحول قریه به مدینه را در قالب حیات شهری پیامبر| تجربه کرده و نمایان ساخته است. هرچند طرح شهری مدینةالنبی در راه اجرای کامل پس از رحلت آن حضرت متوقف ماند. لکن با کمک علم تاریخ قابل بازسازی و تجسمبخشی است. حیات شهری پیامبر اسلام| پنج مرحله مجزا را طی کرد: مکه او را راند و حیات شهری مکی او را سلبا سامان داد. یثرب او را خواند و شرایطی که اجابت او را به دنبال داشت، حیات شهری دارالهجره را شکل داد. طیبه ـ مدینةالرسول ـ مدینةالنبی، سه مرحله دیگر از حیات شهری پیامبر| است. این مقاله سعی در تبیین ویژگیهای هریک از مراحل مذکور و فرایند تحول آن را دارد تا روشن گردد حیات شهری پیامبر| برای وصول به تحقق تمدن اسلامی چه مراحلی را طی کرده و در عرصههای پنجگانه فوق، طرحواره جهانشهر آرمانی اسلام را چگونه کامل کرده است که حاصل آن نه صدها شهر تاسیسی و توسعهای طی چهار قرن پس از رحلت آن حضرت، بلکه طرح وارهای بود که در بستر تاریخ در انتظار اجرای کامل باقی ماند.
خلاصه ماشینی:
این مقاله سعی در تبیین ویژگیهای هریک از مراحل مذکور و فرایند تحول آن را دارد تا روشن گردد حیات شهری پیامبر| برای وصول به تحقق تمدن اسلامی چه مراحلی را طی کرده و در عرصههای پنجگانه فوق، طرحواره جهانشهر آرمانی اسلام را چگونه کامل کرده است که حاصل آن نه صدها شهر تأسیسی و توسعهای طی چهار قرن پس از رحلت آن حضرت، بلکه طرح وارهای بود که در بستر تاریخ در انتظار اجرای کامل باقی ماند.
با این مقدمه، سؤالی جدی پیش روی ماست که جدای از بیان منکران یا قائلان به درونزایی فناوری شهری در اسلام، آیا در تاریخ صدر اسلام و حیات طیبه پیامبر اعظم| شهر و شهرسازی جلوهای عینی داشته و اساسا میتوان در قول و فعل و تقریر پیامبر| عوامل ایجابی و ایجادی شهر اسلامی را یافت؟ برای ورود به پاسخی متکی بر منابع تاریخی، با روش توصیفی ـ تمثیلی میبایست از رهیافت علمی و آرای متفکران اسلامی نیز غافل نبود.
در همین راستا این مقاله سعی دارد عناصر اسلامی شهر را در متون دینی، بهخصوص در حیات شهری پیامبر| به منظر نظر خواننده آورد و مجموعه احکام اسلامی ناظر بر شهروندی، شهرسازی و شهرداری را ضامن چنین تلقیای محسوب داشته است.
در منابع از سیر حرکت پیامبر| و همراهان و چگونگی طی این طریق سخن بسیار گفته شده که نقل آن در این مقاله خالی از وجه است؛ لکن شهر یثرب بهعنوان دارالهجره و دومین مرحله از حیات شهری پیامبر| حائز اهمیت است و شناخت شرایطی که این انتخاب را برای پیامبر| فراهم آورد، مورد نظر ماست.